'De band met Marokko is minder, dan komt uitsluiting harder aan'

"Veertig procent van de Turkse en Marokkaanse Nederlanders voelt zich niet thuis in dit land", een citaat uit een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau van vanochtend. Een rapport dat bedoeld was om advies te geven over pensioenen, zorg en veiligheid, maar dat een breder gevoel in de samenleving belichaamt: onvrede over integratie en acceptatie.

Socioloog Jacomijne Prins van de VU heeft onderzoek gedaan naar de identiteit van Marokkaans-Nederlandse jongeren en herkent de conclusies van het onderzoek. "Het gevoel van onbehagen bij Marokkaanse Nederlanders is er vooral bij de tweede en derde generatie. Ze ervaren een gevoel van uitsluiting. Dat ze niet als Nederlander geaccepteerd worden, terwijl ze daar wel hard hun best voor doen."

Prins zegt dat dit komt doordat ze steeds meer op de Nederlandse maatschappij gericht zijn. "Ze worden nog Marokkaans-Nederlands genoemd, maar de connectie in Marokko wordt steeds minder groot. Dan komt uitsluiting harder aan."

Normalisering

Ook speelt het maatschappelijk klimaat een rol, waarin uitsluiting steeds normaler is. "In mijn onderzoek zie ik het heel duidelijk. In 2009 interviewde ik mensen die toen 20 jaar waren, die hebben nog een periode meegemaakt waarin migratieachtergrond iets bijzonders was. Jongeren die op dit moment opgroeien, zijn geboren na 2001. Vanaf het moment dat ze opgegroeid zijn, weten ze precies hoe er tegen hen wordt aangekeken, dat maakt een wezenlijk verschil."

Ook onder de hogeropgeleide Marokkaanse Nederlanders kom je het gevoel van uitsluiting tegen, zegt Prins. "Ze hebben een goede opleiding, en proberen een goede baan te vinden. Dan hoor ik vaak: "voor mijn gevoel heb ik alles goed gedaan, maar toch blijven mensen mij als Marokkaan zien".

Gevoel

Nederlandse jongeren maken zich juist zorgen om zaken als de Zwarte Piet-discussie, vluchtelingen, gebrek aan integratie, criminaliteit, dreiging van terrorisme. "Ze zijn heel erg mee bezig met het gevoel; waarom zouden wij moeten veranderen? Ze zijn bang om hun tradities te verliezen."

Die zorgen leven breed in de maatschappij, concludeert ook het Sociaal en Cultureel Planbureau. Hoewel het beter gaat met de economie, voelen veel mensen zich onzeker, zegt SCP-directeur Kim Putters: "Dat heeft veel te maken met gevoelens van onveiligheid, met gebrekkige integratie van minderheden, met het gevoel niet meer thuis te zijn, of niet meer jezelf te kunnen zijn in dit land. Dat is iets waar de politiek heel veel rekening mee moet houden."

Verhuizen?

Die zorgen gaan zo ver, dat mensen bereid zijn om ervoor te verhuizen. De Volkskrant heeft Marokkaanse-Nederlanders gesproken die alvast geld opzij zetten voor een eventuele migratie als Wilders aan de macht komt.

De vraag is wel of ze de daad bij het woord voeren. Het Samenwerkingsverband Marokkaanse Nederlanders zegt in de krant dat bij de opkomst van Pim Fortuyn dit soort geluiden ook klonken, maar dat het vaak bij plannen alleen bleef.

Het omgekeerde gebeurt overigens ook. De Nederlands Marokkaanse journaliste Boutaïna Azzabi, die nu in Istanbul woont, wil dan juist weer naar Nederland verhuizen, om tegenwicht te bieden in het maatschappelijke debat.

Een makkelijke oplossing voor deze kwestie, is er niet, zegt socioloog Prins, maar kunst en cultuur zouden kunnen helpen. Op dit moment doet ze onderzoek naar de toneelvoorstelling onder scholieren Jihad de Voorstelling, over drie jongeren die zich niet thuis voelen in Almere, en naar Syrië gaan. "Je ziet dat kinderen er veel van leren; dat ze meer inzicht krijgen in de situatie en empathie ontwikkelen."

Belangen delen

De voorstelling over de jihad is natuurlijk een extreem voorbeeld, maar in algemene zin kan kunst bijdragen aan meer begrip voor elkaar. "Het theater is toch een plek waar je nieuwe ervaringen opdoet, waar dingen gezegd mogen worden en waar geen grenzen zijn. En het mooie is dat jongeren daar hun eigen verhaal kunnen vertellen, zonder dat ze zich hoeven verantwoorden over hun achtergrond."

Natuurlijk is het in deze verkiezingstijd aan de politiek om met oplossingen te komen. Daar lijkt nog wel werk aan de winkel, als je het SCP-rapport bekijkt. Kim Putters: "Steeds meer partijen richten zich op één groep. Hoe je het ook wendt of keert, het is onontkoombaar dat er na verkiezingen belangen gedeeld moeten worden. Je kunt grote beloften nooit helemaal waarmaken, daar moeten we rekening mee houden."