Hoe groot wordt de datahooiberg van de AIVD?
De nieuwe 'aftapwet', waarover de Tweede Kamer vandaag debatteert, laat de geheime diensten grote hoeveelheden data van burgers veel te lang opslaan, zeggen critici. De afgelopen anderhalf jaar was er veel kritiek op de nieuwe wet. De meeste aandacht ging uit naar de bevoegdheden die de geheime dienst erbij krijgt: die mag straks op veel grotere schaal aftappen.
Minder aandacht was er voor de vraag wat er gebeurt met alle data die de geheime dienst straks verzamelt. "Daarvoor hebben we ook aandacht proberen te krijgen, maar dat is nog niet goed gelukt", zegt Hilde Bos-Ollermann van de Commissie van Toezicht op de Veiligheidsdiensten (CTIVD). "Het is misschien ook wel een technisch onderwerp."
Volgens het wetsvoorstel hoeven data, waaronder privégegevens van onschuldige burgers, pas na drie jaar te worden verwijderd - ook als ze niet van belang zijn voor een onderzoek. Volgens de toezichthouder moet die termijn veel korter en moeten data meteen worden verwijderd als blijkt dat ze niet nodig zijn.
Meer aftappen
Op dit moment mogen de geheime diensten maar één internetverbinding per keer aftappen. Maar als het aan het kabinet ligt mogen ze voortaan grote hoeveelheden internetverkeer in één keer aftappen en doorzoeken. In de Tweede Kamer is een meerderheid voor het plan, schreef nu.nl dinsdag.
"Wij zijn sowieso tegen deze nieuwe bevoegdheid", zegt David Korteweg van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom. "Maar als je die dan toch invoert, dan willen we dat die informatie niet te lang wordt bewaard." Een redelijker termijn zou een jaar zijn, denkt hij. "Of zo kort mogelijk."
Een deel van de verzamelde data wordt direct weggegooid, stelt de AIVD. "We gooien 98 procent meteen weg bij het aftappen", aldus een woordvoerder van de geheime dienst. Volgens de geheime dienst moeten gegevens bewaard blijven omdat ze in een later stadium wél interessant kunnen zijn voor een onderzoek.
Niet in de wet
Er is wel een probleem: dat percentage van 98 procent staat niet in de wet. "Het is daarmee nogal vrijblijvend", zegt hoogleraar informatierecht Nico van Eijk. "Als het kabinet echt 98 procent weg wil gooien, moeten ze dat in de tekst van de wet zetten."
Door dat niet te doen, is de kans groter dat het Europese Hof de wet blokkeert, denkt hij. Datzelfde Europese Hof zette in december nog een streep door wetgeving die internet- en telecomproviders bepaalde data, zoals locatiegegevens, over hun abonnees liet verzamelen.
De Raad van State waarschuwde het kabinet daar in oktober al voor. De bewaartermijn van drie jaar is mogelijk in strijd met het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens, aldus die instantie toen.
Thoughtcrime
Een insider in de internetindustrie, die anoniem wil blijven, reageert enigszins verslagen. "Van alle kanten is kritiek op het plan, maar inmiddels beschouwen we het maar als een voldongen feit."
De vraag is bovendien hoe de geheime dienst al die data gaat opslaan. "Ze hebben echt heel veel apparatuur en software nodig, willen ze alles kunnen gaan opslaan." Over de nieuwe wet is de insider kort: "Thoughtcrime", een verwijzing naar de gedachtenpolitie in het boek 1984 van George Orwell.