Chinese advocaten gemarteld, geïsoleerd en bijna vergeten

Het staat bekend als de 7-09-crackdown: een arrestatiegolf in China op 9 juli 2015. Toen werden bijna 250 mensenrechtenadvocaten opgepakt of onder huisarrest geplaatst. Anderhalf jaar later horen we er weinig meer over, maar de advocaten zitten nog steeds vast.

In een brandbrief aan Westerse media heeft de stichting Lawyers for Lawyers aandacht gevraagd voor de kwestie - op de Dag van de Bedreigde Advocaat. Met veel van de opgepakte raadslieden gaat het niet goed, weet correspondent Marieke de Vries. "Sommigen hebben nog geen advocaat gezien en weten ook niet of, en wanneer ze voor de rechter komen. Ze zijn afgesneden van de buitenwereld."

Sommige mensenrechtenadvocaten kent De Vries persoonlijk. In 2014 had ze een interview met Li Heping, die toen zei dat hij weinig vertrouwen heeft in de Chinese rechtstaat. "Van hem weten we dat hij is gemarteld met elektrische schokken totdat hij flauwviel. Anderen worden ook gemarteld. Ze worden geslagen, ze moeten uren staan of gehurkt zitten."

Ook familieleden en medewerkers van de advocaten hebben last van de repressie. "Ze worden gemonitord en geïntimideerd. Vandaar dat andere advocaten nu een brandbrief hebben gestuurd om weer aandacht te vragen voor deze zaak, die toch wel een beetje vergeten wordt."​

Zo'n twee jaar geleden leek vrije, openbare rechtspraak juist in opmars in China. Zelfs kopstukken van de Communistische Partij werden niet ontzien. Zo kreeg partijbons Bo Xilai een openbare rechtszitting. Het idee dat niemand boven de wet staat, werd besproken tot in het hoogste orgaan van de partij.

Veel Chinezen waren hoopvol gestemd en verwachtten dat er steeds vaker eerlijke processen zouden komen. Mensenrechtenadvocaten zoals Li Heping waren voorzichtiger. "Die zeiden dat eerlijke processen pas mogelijk zijn als de Communistisch Partij een deel van zijn macht zou inleveren. En die advocaten zitten nu dus vast."

Van volledig vrije rechtspraak lijkt voorlopig geen sprake meer. Een hoge Chinese rechter noemde onafhankelijke rechtspraak eerder deze maand zelfs "een bedreiging voor de Communistische Partij".

Niet voorbij detectiepoortje

In China en vanuit het buitenland voeren organisaties als Lawyers for Lawyers actie voor de gevangen advocaten. Nederland draagt daar ook aan bij met een bedrag van zo'n 2 miljoen euro per jaar.

De Vries: "Er gaan diplomaten, onder andere van de Nederlandse ambassade, naar de rechtszaken van de gevangen advocaten om te zien wat er gebeurt. Al komen ze vaak niet verder dan het eerste detectiepoortje van de rechtbank en worden ze ook niet al te zachtzinnig weggewerkt door de beveiliging."

Ook mensenrechtenorganisaties als Amnesty International vragen regelmatig aandacht voor de Chinese advocaten. "De kwestie is aangekaart bij de Verengde Naties en China moet antwoord geven. Maar dat schiet niet op, want de Chinezen hebben er vijf jaar de tijd voor gekregen."