'Er wordt gedaan alsof de inburgering 'hun' probleem is'
Iemand die vanuit Eritrea hiernaartoe is gevlucht en geen zucht Nederlands spreekt, per brief - in het Nederlands - oproepen om de taal te leren. Onderzoeker Tamar de Waal is niet verbaasd dat sinds de invoering van de nieuwe inburgeringswet de slagingspercentages zijn gekelderd.
"Er wordt gedaan alsof het 'hun' (de inburgeraars, red.) probleem is", zegt De Waal in het NOS Radio 1 Journaal. "Maar ik denk dat het uiteindelijk leidt tot een maatschappelijk probleem." De oplossing volgens de onderzoeker van de Universiteit van Amsterdam? Minder ideologie en meer praktisch denken.
Amper vier op de tien migranten slaagt nu voor het inburgeringsexamen, blijkt uit onderzoek van de Rekenkamer. Voor de beleidswisseling in 2013 was dit percentage nog ruim 80 procent.
De Waal legt uit dat Nederland sinds 1998 een inburgeringsbeleid heeft. Door de jaren heen is het ruim twintig keer aangepast. Volgens haar was er in 2007 een redelijk goed stelsel. De inburgeraar kon altijd aankloppen bij de gemeente voor hulp. "Gemeenten hadden het overzicht en konden de vinger aan de pols houden."
Dat veranderde in 2013. De verantwoordelijkheid verschoof naar de migranten. De leidende gedachte was dat het ze zou motiveren om actiever te integreren. "De Vereniging van Gemeenten (VNG) stuurde gelijk daarna een brandbrief dat het geen goede keuze was", zegt De Waal.
Vooral de vluchtelingen zonder familie in Nederland hebben steeds meer moeite met het inburgeringsexamen. Die zijn volgens De Waal kwetsbaarder. "Ze moeten zelf de brieven begrijpen, alles regelen en kunnen niet meer bij de gemeente de taalcursus volgen, zoals eerst."
De UvA-onderzoeker ziet het verscherpte inburgeringsbeleid als onderdeel van een bredere maatschappelijke tendens. "De boodschap van Rutte gisteren is daar een goed voorbeeld van." De premier zei in een VVD-advertentie in dagbladen dat iedereen die de fundamentele waarden van Nederland afwijst, beter kan vertrekken.
"Het idee is steeds meer dat migranten zich moeten aanpassen en invechten", zegt De Waal. "Inburgeraars moeten eerst een examen halen en dan verdienen ze hun permanente Nederlanderschap."
Zolang de migranten geen Nederlands spreken is studeren, contacten opbouwen en het vinden van een baan moeilijk. Volgens Vluchtelingenwerk Nederland dreigen tienduizenden nieuwkomers tussen wal en schip te vallen.
Terugsturen naar het land herkomst is geen oplossing voor statushouders die blijven falen voor het examen. "Dat staat wel in het regeerakkoord, maar is juridisch onmogelijk", zegt De Waal. "De kern van een vluchtelingenstatus is dat je niet meer terug kunt."
De afgelopen jaren is vaker kritiek geweest op de nieuwe inburgeringswet. Aan de hand daarvan zijn sommige problemen aangepakt, erkent ook De Waal. "Dat informatie tijdens de taalcursus eerst 'principieel' in het Nederlands werd aangeboden, is het afgelopen jaar aangepakt vanwege de vluchtelingenstroom."
De oplossing?
Het vergt volgens de onderzoeker een ommezwaai in hoe we als maatschappij denken over inburgering. "Ik denk dat we minder nadruk moeten leggen op 'jij moet het verdienen om er te zijn'. We moeten meer praktisch nadenken over hoe mensen die nu binnenkomen over vijf jaar zo goed mogelijk mee kunnen doen."
Ook Vluchtelingenwerk Nederland wil dat de werkwijze rondom inburgeringsexamen zo snel mogelijk wordt aangepakt, zegt directeur Dorine Manson. "Bijvoorbeeld door het verbeteren van de informatievoorziening en door een inspectie voor de kwaliteit van de cursussen en de examens in het leven te roepen."
