Uniek inkijkje in de Hofstadgroep: 'Het ging ook over voetbal'

Terrorisme-deskundige Bart Schuurman onderzocht de bekendste jihadistische groep van Nederland, de Hofstadgroep. Hij sprak met oud-leden en mocht vertrouwelijke onderzoeksdossiers inzien. En wat blijkt: de meeste leden kwamen toevallig bij elkaar, niet omdat ze elkaars gedachtegoed deelden of waren geradicaliseerd.

Schuurman kwam op het idee van zijn onderzoek toen hij zag dat veel informatie over de Hofstadgroep afkomstig was van indirecte bronnen, zoals krantenartikelen. Daarin werd vaak het idee geschetst van gestoorde of achtergestelde types die vatbaar waren voor extremisme. De onderzoeker ontdekte dat de verklaringen voor deelname aan de Hofstadgroep en de motieven voor terroristische acties soms alledaagser waren dan gedacht.

Soms puur toeval

Meerdere personen die Schuurman sprak kwamen puur toevallig bij de Hofstadgroep uit, bijvoorbeeld omdat ze met een ander lid op school zaten of in dezelfde wijk waren opgegroeid. "Kans of toeval zijn wellicht onbevredigende verklaringen voor deelname aan extremisme en terrorisme, maar bleken cruciaal onderdeel van hoe en waarom deelname aan de Hofstadgroep tot stand kwam."

In het weekblad Mare van de Universiteit Leiden vertelt Bart Schuurman hoe hij contact zocht met oud-leden van de Hofstadgroep. "De meesten reageerden niet, of zeiden meteen nee. Ik heb zelfs een oom aan de telefoon gehad, die vroeg of ik alsjeblieft zijn neefje niet meer wilde lastigvallen. Het ging net iets beter met zijn radicale ideeën."

Uiteindelijk sprak de onderzoeker zes mensen. Een van de geïnterviewden had volgens Schuurman geen radicale ideeën toen hij bij de Hofstadgroep kwam.

"Hij moest stagelopen maar werd nergens aangenomen. Voor zijn gevoel lag dat aan die Hollanders, die hem niet wilden vanwege zijn Marokkaanse achtergrond. Dat maakte hem niet meteen radicaal, maar het had vooral praktische gevolgen: hij had geen stage, en dus niks te doen. Toen hij uit verveling vaker in de moskee bleef hangen, ontmoette hij iemand die hem in contact bracht met de Hofstadgroep."

Voetbal

"Daar was het gewoon heel gezellig", vervolgt Schuurman in Mare. "Het ging naast radicale dingen ook over voetbal. Lekker kletsen, mannen onder elkaar. En dat vond hij fantastisch, die nieuwe vrienden. Die waren wel radicaal, maar ach. Gaandeweg begint hij er zelf in te rollen. Hij is uiteindelijk gearresteerd voor voorbereiding van terroristische misdrijven."

Schuurman ontdekte dat het individuele leden waren die besloten terroristisch geweld te gebruiken. "Het plegen van terroristisch geweld was niet voor alle deelnemers de grootste drijfveer. Er waren geen leiders die een duidelijke operationele of ideologische lijn uitzetten. Dit alles strookt niet met het beeld dat vaak in de media wordt geschetst van deze en soortgelijke groepen: daarin ligt de nadruk te eenzijdig op radicalisering en de rol van extremistische ideologie."