Amnesty: antiterreurwetten bedreiging voor democratie
Nieuwe antiterrorismewetten tasten de vrijheid van Europese burgers aan en vormen een bedreiging voor de democratie. In een poging de kans op aanslagen te verminderen, zijn wetten ingevoerd die leiden tot willekeur, zegt Amnesty in een rapport. Een verdenking is genoeg voor vergaande maatregelen zonder tussenkomst van een rechter.
Na de aanslagen in Parijs, Brussel, Berlijn en andere plaatsen werden overal in Europa wetten aangenomen om het gevaar van terrorisme te bestrijden. Amnesty International bestudeerde de antiterrorismewetten in veertien EU-landen.
Ingrijpend
De nieuwe wetten zijn bedoeld om de dreiging tegen te gaan. Maar volgens de mensenrechtenorganisatie tasten ze de rechten van burgers die men wil beschermen juist aan. Overheden en inlichtingendiensten hebben nieuwe bevoegdheden gekregen. Ze kunnen nu maatregelen nemen tegen burgers op basis van verdenkingen, zonder controle of toetsing door een rechter. Dat kan leiden tot willekeur. Vooral voor buitenlanders en etnische en religieuze minderheden zijn de gevolgen ingrijpend, stelt Amnesty in het rapport Dangerously disproportionate: The ever-expanding national security state in Europe.
"Waar ik bang voor ben, is dat de angst het gaat winnen van de mensenrechten. Uiteraard willen we onze leefwijze en veiligheid beschermen, maar we moeten onze burgers ook beschermen tegen willekeur. Overheden moeten opereren binnen de kaders van de rechtsstaat die ze willen beschermen", zegt Eduard Nazarski van Amnesty Nederland.
Als een persoon of land eenmaal het etiket 'terrorisme' krijgt opgeplakt, zijn de consequenties groot. Zo werd een Syriër in Hongarije veroordeeld tot 10 jaar cel, omdat hij met stenen gooide tijdens een demonstratie: een "terroristische daad".
In verschillende landen vormen de wetten een gevaar voor de privacy van mensen en de vrijheid van meningsuiting, stelt Amnesty International. In Spanje werden twee poppenspelers na een satirisch optreden opgepakt en aangeklaagd wegens "het verheerlijken van terrorisme". In Frankrijk werden honderden mensen, onder wie veel kinderen, aangeklaagd voor het plaatsen van berichten op Facebook. Ze riepen niet op tot geweld.
Amnesty spreekt van een Orwelliaanse gedachtepolitie. Mensen kunnen worden vervolgd voor zaken die slechts in de verte verband houden met crimineel gedrag. Bewijsmateriaal wordt daarbij vaak geheimgehouden. Afluisteren en onderscheppen van gegevens, opsluiten, fouilleren, ondervragen, massasurveillance, allemaal methoden die worden gebruikt in een aantal van de veertien bestudeerde landen.
Nederland
De mensenrechtenorganisatie maakt zich ook zorgen over het Nederlandse antiterrorismebeleid. Eind deze maand bespreekt de Eerste Kamer een aantal wetsvoorstellen. De Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten geeft de inlichtingendiensten meer bevoegdheid om informatie te verzamelen. De controle daarop is onvoldoende. De Wet bestuurlijke maatregelen terrorismebestrijding geeft de minister van Veiligheid en Justitie vergaande bevoegdheden om op te treden tegen mensen op basis van verdenkingen.
Zonder tussenkomst van een rechter kan een reis-, contact- of gebiedsverbod worden opgelegd. Een enkelband of opsluiting is ook mogelijk zonder tussenkomst van de rechter. "Door dit soort bevoegdheden zonder controle, is het risico groot dat dit leidt tot willekeur, omdat iemand tot een bepaalde groep behoort of een bepaalde huidskleur heeft", zegt Nazarski. "Dat is slecht voor het gevoel samen een samenleving te vormen."
