'VN-chef Ban was een houten klaas, maar hij had ook successen'

Het is vandaag officieel de laatste dag van de Zuid-Koreaan Ban Ki-moon als secretaris-generaal van de Verenigde Naties. De Portugees Antonio Guterres volgt hem op. Gaan we de afzwaaiende Ban Ki-moon missen? Diplomatiedeskundige Robert van de Roer is duidelijk in zijn oordeel: nee.

"Ik zag hem bij het honderdjarig bestaan van het Vredespaleis in Den Haag. Hij deed alles van een blaadje. Mijn god, hij was echt een op afstand bestuurde houten klaas. Ik kan er niets anders van maken. Na hem sprak Leymah Gbowee, de nobelprijswinnaar voor de vrede uit Liberia. Gbowee blies hem gewoon omver, omdat ze uit haar hart sprak."

'Rockster' Kofi Annan

Toegegeven, zegt Van de Roer, Ban Ki-moon had het niet makkelijk toen hij acht jaar geleden aantrad. "Hij stapte in grote schoenen door Kofi Annan - de rockster van de diplomatie - op te volgen."

"Daar kwam bij dat toenmalig president Bush van de Verenigde Staten hem op die positie wilde. Bush moest weinig hebben van de VN en hield de organisatie min of meer in gijzeling door zo'n non-communicatieve VN-chef aan te stellen."

Onder het bewind van Ban Ki-moon brak de burgeroorlog in Syrië uit. "En die heeft al die jaren voortgewoekerd. In zijn tweede termijn ontstond er een nieuwe machtsstrijd tussen Rusland en het Westen, met als gevolg een diplomatieke impasse."

"Dat kun je hem natuurlijk niet verwijten, maar hij had niet de extra persoonlijke kwaliteiten om iets te forceren." Het ontbrak de Zuid-Koreaan aan charisma volgens Van de Roer. "Dat had Kofi Annan wel. Die nota bene met Rwanda, Bosnië en Somalië, drie grote drama's achter elkaar, tóch de status van rockster kon doordrukken in de diplomatie."

Lijnrecht tegenover elkaar

Van de Roer benadrukt dat de verslechterde verhoudingen tussen de grote landen ook een rol speelt. "Met name Rusland en Amerika staan lijnrecht tegenover elkaar, nog steeds in Syrië. Dat heeft de VN parten gespeeld en met name Ban Ki-moon."

"Wat ben je nou eigenlijk als VN-chef, secretaris of generaal? Je bent nooit allebei tegelijk. Je laveert tussen die twee uitersten. Als je de steun niet hebt van die grote landen, word je nooit die generaal. Dat heeft Ban Ki-moon enorm dwarsgezeten."

Het is niet allemaal kommer en kwel, zegt Van de Roer. Het bereiken van het klimaatakkoord van Parijs was "een topprestatie" van Ban Ki-moon. En ook de opvang van tientallen miljoenen vluchtelingen en de inzet van ontwikkelingshulp gaat door.

"Maar de relevantie onder Ban Ki-moon is afgenomen de afgelopen jaren. We zijn bijna terug op het dieptepunt van midden jaren 90, net voordat Annan aantrad. Daar ligt een enorm belangrijke taak voor zijn opvolger Guterres."

Het is afwachten of de Portugees Antonio Guterres de nieuwe Kofi Annan zal worden. "Hij is een slimme uitvoerder, maar natuurlijk heel afhankelijk van de wereldmachten Rusland, China en de VS." Het wordt nog een flinke opgave, denkt Van de Roer.

"Als je deze week gezien hebt dat de Russen samen met Iran en Turkije een diplomatieke coup te plegen in Syrië door met eigen plan te komen, dan heeft Guterres heel veel werk aan de winkel. Hij moet de VN terug aan de onderhandelingstafel krijgen."