Nieuw vredesoverleg Syrië: Is Kazachstan het nieuwe Genève?

Het moet half januari gaan plaatsvinden. Een vredesoverleg over Syrië. Drie belangrijke spelers in het Syrische conflict: Rusland, Turkije en Iran willen het overleg voeren in Astana, de hoofdstad van Kazachstan. Volgens Ruslandcorrespondent David Jan Godfroid willen deze landen hiermee laten zien dat ze het op eigen houtje kunnen, "ze willen nadrukkelijk af van Genève."

Op initiatief van de Verenigde Naties, de Verenigde Staten en Rusland zijn er maandenlange intensieve besprekingen in Genève gehouden, zonder veel succes. Wapenstilstanden die waren gesloten, werden weer geschonden en na vijf jaar is de burgeroorlog in Syrië nog steeds gaande.

De Amerikaanse en Russische ministers van Buitenlandse Zaken Kerry en Lavrov voerden nog wel bilaterale gesprekken, maar ook dat heeft weinig effect gehad. "Met het aankomende overleg van 20 januari zullen de Verenigde Naties en de Verenigde Staten geen rol meer spelen in het Syrische vredesproces", zegt ook Ko Colijn, defensiespecialist van het Instituut Clingendael.

Ruim een week geleden was er in Moskou al een Syriëoverleg tussen de Russische, Turkse en Iraanse ministers van Buitenlandse Zaken. Na afloop presenteerden de landen 'de verklaring van Moskou' waarin de Russische minister Lavrov de zelfbenoemde 'trojka' voorstelde als "de meest efficiënte combinatie om een einde te maken aan het Syrische conflict."

Dat was meteen ook een bewijs dat de aanslag op de Russische ambassadeur in Ankara, een dag voor dat overleg, geen negatief effect heeft gehad op de relatie tussen Rusland en Turkije. Daar werd wel even voor gevreesd.

VS buitenspel

In Kazachstan wordt het overleg nu hervat, samen met een delegatie van de Syrische regering en de rebellenleiders en zonder de Verenigde Staten die decennialang de hoofdrol opeisten bij het bestrijden van crises in de wereld.

Een precieze datum voor de besprekingen is nog niet bekend gemaakt. Half januari, zoveel is nu bekend. Maar volgens Ko Colijn is het tijdstip vrij pijnlijk. Want 20 januari is de inauguratie van de nieuwe Amerikaanse president Donald Trump. "De drie landen willen met de bespreking zeker de show stelen."

Dat de drie landen de besprekingen niet in het westerse Genève houden is te verklaren. Maar waarom Kazachstan? "Het is een locatie waar alle partijen vrede mee hebben. De Turken willen niet weer een bespreking in Moskou," verklaart Ko Colijn.

Kazachstan is het grootste land in Centraal-Azië en ligt geografisch heel gunstig. Het grenst aan China en Rusland en ligt praktisch in het midden van alle partijen. De machtige president Noersoeltan Nazarbajev heeft sterke banden met Rusland en Poetin. Bovendien ligt het land ook goed bij Turkije en Iran.

Maar volgens correspondent David Jan Godfroid zal president Nazarbajev waarschijnlijk geen rol van betekenis spelen bij de Syrische vredesbesprekingen. "Hij stelt een zaal en hotelkamers ter beschikking. Meer niet."

Kans van slagen

Er is geen zekerheid dat er in Astana ook inderdaad een vredesakkoord komt. Want de drie landen delen weliswaar hun afkeer van de VS, maar ze hebben grote verschillen van inzicht over een oplossing van het conflict. Rusland en Iran zijn militaire bondgenoten van Assad. Zij willen het liefst dat de Syrische president blijft regeren. Turkije wil juist dat Assad vertrekt.

Rusland en Iran willen dat Turkije de steun aan de Syrische rebellen opgeeft. Maar Ankara heeft de rebellen juist nodig om de Koerden te bestrijden die in de strijd tegen IS in Noord-Syrië steeds meer gebied hebben veroverd. De Turken willen koste wat het kost voorkomen dat het gebied ten zuiden van de Turkse grens Koerdisch wordt. De partijen, met name de Turken, zullen dus concessies moeten doen.

Rebellen

Ook moet nog duidelijk worden welke rebellengroepen bij de gesprekken in Astana aanwezig mogen en vooral wíllen zijn om over vrede te praten.

Ondertussen werken Turkije en Rusland achter de schermen ook nog aan een nieuw staakt-het-vuren. Ook hier is de VS niet bij betrokken.