SCP kijkt in glazen bol naar 2050: we gaan nog meer zelf regelen

Hoe ziet Nederland er in 2050 uit? Het Sociaal en Cultureel Planbureau deed daar onderzoek naar, en concludeert dat Nederlanders veel meer zelf de regie in handen nemen en de overheid minder hard nodig hebben. Het kernwoord: zelfredzaamheid. Maar dat zorgt volgens het SCP ook voor verliezers, de nieuwe achterblijvers.

Het SCP deed het onderzoek onder meer vanwege vragen die in de samenleving leven, zegt onderzoeksleider Jos de Haan. "We doen vaak onderzoek op het gebied van grote thema's in de samenleving die steeds complexer wordt. Er is veel onzekerheid en onvrede, omdat er veel dingen veranderen. We hebben gekeken of die veranderingen tijdelijk zijn, of langer aanhouden."

In het rapport is gekeken naar onder meer de zorg, het onderwijs, de samenleving en de economie. En op ieder terrein wordt de eigen regie groter. "Als het over leren gaat, zijn mensen straks verantwoordelijk voor hun eigen leertraject. Tijdens hun leven moeten ze cursussen en opleidingen volgen die passen bij wat ze willen doen in het leven en op hun werk."

Die zelfredzaamheid gaat verder dan de participatiesamenleving waarin we nu al in leven, zegt De Haan. "Als we het hebben over de participatiesamenleving dan focust zich dat vooral op het zorgen voor elkaar. Dus dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor het inzetten van de omgeving om zorg te organiseren. Zo wordt er door de overheid ook naar de burger gekeken: probeer het eerst zelf, daarna komen wij pas."

De overheid zal ook in de toekomst een taak houden op het gebied van zorg, onderwijs en veiligheid, stelt het SCP. "Maar er zal wel altijd worden gekeken naar wat burgers daar zelf in kunnen betekenen", zegt De Haan. Toch zullen instituties als de vakbonden een minder prominente rol spelen dan nu, omdat burgers meer en meer individueel te werk gaan.

Het SCP ziet in die keuzevrijheid ook een keerzijde. "Er zullen nieuwe scheidslijnen ontstaan in de samenleving. Die kunnen samenhangen met mensen die minder over vaardigheden beschikken om zichzelf staande te houden. We spreken dan van nieuwe achterblijvers."

Het Planbureau ziet dan ook een uitdaging in het organiseren van solidariteit. "Mogelijk kruipen mensen die veel vaardigheden hebben bij elkaar om dingen te organiseren. Maar wat gebeurt er dan met die nieuwe achterblijvers? Hoe kunnen die ergens op terugvallen?"