Gendoping: eenvoudig en nog nooit iemand betrapt

Epo-dna is online te bestellen en vrij eenvoudig te gebruiken. Het resultaat: een langer uithoudingsvermogen en betere sportprestaties. Genetische doping (het op dna-niveau injecteren van doping) is illegaal, maar er is nog nooit een sporter op betrapt. Daar wil onderzoeker Hidde Haisma wat aan doen.

De hoogleraar farmaceutische genmodulatie aan de Rijksuniversiteit Groningen ontwikkelt een nieuwe dopingtest. Hij heeft daarvoor ruim 93.000 euro gekregen van wereldantidopingagentschap (WADA), legt hij uit in het NPO Radio 1-programma Nieuws en Co.

'Waarom niet?'

"Er is nu wel een test, maar die is vrij makkelijk te omzeilen", zegt Haisma. Los daarvan is de controle op gendoping nog niet ingevoerd door het WADA. Het gebruik is nog nooit aangetoond, dus cijfers over het gebruik ervan ontbreken.

Toch lijkt het volgens Haisma onwaarschijnlijk dat doping op dna-niveau nog niet gebeurt. "Als je ziet wat de mogelijkheden zijn en hoe relatief eenvoudig het is, dan kun je jezelf afvragen: waarom zou een sporter - die al bereid is tot doping - het niet doen?"

Hoe het werkt

Haisma noemt het voorbeeld van de bekende doping epo. "Dat is niets anders dan een hormoon dat we allemaal aanmaken", legt de hoogleraar uit. Bij een tekort aan rode bloedcellen maken we meer epo aan om die bloedcellen aan te vullen. Het zorgt voor een betere zuurstofcirculatie en dus voor meer uithoudingsvermogen.

Sommige wielrenners nemen doping om meer epo aan te maken voor betere sportprestaties. Bij gendoping injecteert de gebruiker een stukje epo-dna in zijn spieren. De spiercel gaat dan automatisch het stofje aanmaken.

"Je kunt zo'n epo-gen op internet bestellen en per post thuisgestuurd krijgen", vertelt Haisma. Het product is dan al klaar voor gebruik. "Net als bij een vaccinatie prik je het in je bovenarm."

Voordelen en risico's

Het voordeel voor sporters is dat gendoping veel langer actief blijft in het lichaam. Bij traditionele dopingcontroles komt het niet aan het licht. Nadeel: het risico op hartinfarcten neemt wel toe bij te hoge concentraties epo in het bloed.

Haisma onderzoekt samen met zijn team hoe het gebruik van het epo-gen het beste kan worden gedetecteerd in een nieuwe dopingtest. "Van het ingespoten epo-dna blijft altijd een spoor achter. Met de nieuwe test kijken we of er stukjes toegevoegd epo-dna in het bloed van de sporter zitten."

De Nederlander verwacht dat de nieuwe test volgend jaar beschikbaar is. Dan kan ook met terugwerkende kracht gebruik van gendoping worden aangetoond. "Dat is het mooie van dna: het veroudert niet. Dus we kunnen nog jarenlang het bij eerdere dopingtests afgenomen bloed van sporters nalopen."

Grootschalige doping Rusland

Aanstaande vrijdag presenteert WADA het tweede deel van het vernietigende rapport over structureel dopinggebruik in Rusland. Door de onthulling werd slechts een beperkt aantal Russische atleten toegelaten tot de Olympische Spelen in Rio de Janeiro.

Hoe waarschijnlijk is het dat ook daar gebruik is gemaakt van gendoping?

"Het lijkt erop dat het dopingprogramma van Rusland erg professioneel was. Het is misschien wel de eerste plek waar we moeten zoeken voor het gebruik van gendoping."