Stavanger: grote problemen in Noorse oliestad

• Rolien Créton

  Correspondent Scandinavië

Decennialang was de Noorse oliestad Stavanger een luxe-oord van de allerrijksten. Maar sinds vorig jaar de prijzen voor ruwe olie begonnen te dalen, kampen inwoners uit de regio met faillissementen, werkloosheid en leegloop. Vooral de generatie "oliejongeren" baart zorgen: "Ze zijn opgegroeid in rijkdom en hebben nooit tegenslag of concurrentie ondervonden", zegt de woordvoerder van de Noorse werkgeversorganisatie. Zijn advies aan jongeren: "Reis weg uit deze provincie."

Emil Heimdal staat met ret voor een zalmroze pand in het centrum van Stavanger. Het was zijn levenswerk: een chic, peperduur Frans restaurant. Geliefde stamplaats van zakenmensen uit de olie-industrie. Een restaurant waarin alleen het beste van het beste goed genoeg was. Elke vork, wijnkaraf en glas afkomstig van bekende designers.

Heimdal: "Onze borden hebben we speciaal laten ontwerpen door Versace, in samenwerking met de Duitse designer Rosenthal. Een one-time-only-opdracht in de kleuren paars en goud. Achteraf hoorde ik pas hoe bijzonder dat was."

Toen de olieprijzen kelderden, werd het stiller in het restaurant. Nu is het failliet en heeft Heimdal de sleutels moeten overdragen. Het Versace-servies is, na een spontaan georganiseerde rommeltjesmarkt, aan "le peuple" verkocht.

In het centrum van Stavanger wisselen lege ruimtes met borden "te koop" of "te huur" elkaar af. Bij een bekende kledingwinkel, ook failliet, kun je nauwelijks meer naar binnen kijken omdat de ramen te vies zijn. Iedereen ondervindt de oliecrisis aan den lijve, maar weinig inwoners willen er hardop over praten. "Het is alsof we dan onze eigen ondergang onderschrijven", zegt de eigenaresse van een juwelierswinkel, die anoniem wil blijven.

Natuurlijk heeft ze minder klanten, vertelt ze. Daarom liggen er nu voornamelijk goedkopere sieraden in de etalage, in de hoop om klanten binnen te halen. Dat lukt maar matig. Maar ze mag niet klagen en wijst in de richting van een rij échte dure juwelierswinkels, een paar honderd meter verderop. "Daar werden horloges van meer dan een ton verkocht. In dat soort winkels hebben ze het pas echt moeilijk."

Vriendelijk biedt ze aan om de namen van de dure winkels op haar visitekaartje te schrijven. Maar dan bedenkt ze zich en pakt een gele memo om op te schrijven. "Vertel ze niet dat je het van mij hebt", voegt ze er met een verontschuldigend lachje aan toe.

De problemen in de stad zijn taboe. "Dat komt omdat we tot nu toe geen werkloosheid kenden", zegt Svein Olav Simonsen, woordvoerder van de Noorse werkgeversorganisatie. "We waren de regio in Noorwegen waar iedereen werk had. Als je geen baan had, dan was er echt iets aan de hand."

Nu is de werkloosheid met 5,5 procent relatief hoog voor Noorse standaarden. Maar het is vooral de jongerenwerkloosheid van 10 procent die zorgen baart. "Het beste wat jongeren kunnen doen, is verhuizen en ergens anders werk zoeken. In andere delen van Noorwegen of in het buitenland."

Bij de lange rijen met taxi's op het vliegveld is het een advies voor dovemansoren. "Ik denk niet dat ik ergens anders werk krijg", zegt de 26-jarige Mebrahtom Haile, die als 14-jarige met zijn familie vanuit Eritrea naar Noorwegen kwam.

Klanten zijn er weinig en daarom is er geen enkele beweging meer in de rijen taxi's. Haile maakt nu dagen van 07.00 tot 22.00 uur om rond te komen. "Ik heb drie kinderen", legt hij uit, terwijl hij een foto van twee jongens en een meisje met kerstmuts op z'n mobiele telefoon laat zien. "Het worden kleine cadeautjes dit jaar, maar ik zorg wel dat ze wat krijgen", lacht hij.

De situatie voor taxichauffeurs zal niet snel verbeteren. Bij het Noorse oliebedrijf Statoil hebben ze de taxihalte zelfs weggehaald. Mannen in pak die van het vliegveld komen, zie je de air-shuttle naar het centrum van de stad nemen. Een buskaartje kost zo'n 9 euro. Haile: "Ja, dat is nou eenmaal veel goedkoper."