'Verdwijningen horen erbij in Mexico'

'Massagraf gevonden in Mexico.' Het is een nieuwskop die met enige regelmaat voorbijkomt en impliceert dat er wel erg veel geweld in het land is. En dat klopt ook, zegt correspondent Marc Bessems. Alleen gaat er wel erg veel aandacht uit naar Mexico, terwijl andere landen in Latijns-Amerika niet onder doen als het om geweld gaat.

Guatemala, Honduras en El Salvador zijn van die landen waar het aantal moorden per 100.000 inwoners misschien wel hoger ligt dan in Mexico, zegt Bessems. "Maar doordat Mexico een buurland is van de VS, is er veel meer aandacht voor de gewelddadigheden in dat land. Daarnaast hebben de drugkartels in Mexico veel invloed."

De recente massagraven die zijn ontdekt, liggen in de staat Guerrero in het zuidwesten van Mexico. Volgens hoogleraar Wil Pansters, die is gespecialiseerd in Mexico, is Guerrero een van de gebieden waar de meeste conflicten voorkomen. "Het gaat niet alleen om drugsproblematiek, maar ook om sociale conflicten. Zo is daar bijvoorbeeld in de jaren 70 een grote guerrillabeweging ontstaan. Drugskartels, politie en andere mensen hebben allemaal conflicterende belangen."

Guerrero is een van de armste deelstaten van Mexico, met de hoogste criminaliteitscijfers. "Er verdwijnen heel veel mensen in deze regio. Ook de 43 verdwenen studenten kwamen hiervandaan", zegt Pansters. "Collega's van me zeggen wel eens: verdwijningen horen erbij in Guerrero."

Jos Bartman, die als promovendus is gespecialiseerd in Mexico, beaamt dat de hoge moordcijfers zeker niet altijd met drugsgeweld te maken hebben. "De slachtoffers zijn vaak ook activisten, journalisten en studenten die kritiek hebben op lokale overheden", zegt hij.

Bartman heeft veel onderzoek gedaan naar Veracruz, ook een gevaarlijke plek in Mexico. Volgens hem hebben journalisten in die stad vijftig keer meer kans om vermoord te worden dan gewone burgers. Bijvoorbeeld als zij kritisch zijn over politieke corruptie.

Wildwestbeelden waarbij vanuit auto's op mensen wordt geschoten, kloppen niet, zegt Bartman. Doelwitten worden gericht uitgezocht. "Als toerist hoef je je minder zorgen te maken, want dan ben je geen bedreiging voor een drugskartel of voor de lokale overheid."

Bartman stelt dat het geweld in Mexico "extreem gebrutaliseerd" is. "Er is sprake van martelingen, symbolisch geweld, ledematen die worden afgehakt en slachtoffers die publiekelijk tentoongesteld worden. Allemaal om mensen duidelijk te maken: doe niet zo, want dan eindig je ook zo. Er heerst een angstcultuur."

Probleem in Mexico is volgens correspondent Bessems de grote straffeloosheid. De kans is groot dat iemand die een moord pleegt nooit wordt vervolgd. "Een tijdje geleden werden er in enkele Mexicaanse steden in korte tijd veel vrouwen gedood. En die moorden zijn nooit echt opgelost."

En als er in de drugsscene wel arrestaties worden gedaan, dan wil dat niet zeggen dat daarmee het probleem is opgelost, zegt hij. "Als er een kopstuk wordt opgepakt, ontstaat er een nieuwe machtsstrijd en daarmee weer veel onrust."

Hij wijst op de arrestatie begin dit jaar van de beruchte drugsbaron Joaquin 'El Chapo' Guzmán. Zijn Sinaloa-kartel was oppermachtig, maar dat veranderde snel toen El Chapo was ingerekend. Het kartel versplinterde, met als gevolg een machtsstrijd. "Je kunt de kop van de slang afhakken, maar dan groeien er weer zeven nieuwe koppen aan."