Vogelgriep en de mens: wat je moet weten

Naast de ophokplicht gelden er sinds gisteren meer maatregelen om de verspreiding van de vogelgriep tegen te gaan. De pluimveesector verwacht dat de ophokplicht nog maanden gaat duren.

De maatregelen volgen op de vondst van dode, besmette vogels rond het IJsselmeer en in Rotterdam. Maar wat is vogelgriep en waar moet je rekening mee houden?

Griep bij vogels?

Vogelgriep is een virus dat kan worden overgedragen door pluimvee of door wilde vogels. Dit najaar is het virus tijdens de vogeltrek meegenomen naar andere delen van de wereld. Anders dan de naam doet vermoeden zijn veel vogelsoorten er niet gevoelig voor, ze dragen het alleen bij zich. Daarentegen is het virus voor pluimvee wel gevaarlijk, daarvoor kan het dodelijk zijn.

De vogelgriep kent veel verschillende varianten. Het virus dat nu in Nederland heerst, stamt af van het H5-virus dat al langer over de wereld circuleert.

Waar komt het griepvirus vandaan?

Dit H5-virus is hoogstwaarschijnlijk ontstaan in Azië, zegt viroloog Thijs Kuiken van het Erasmus MC. "Twee jaar geleden is er ook een uitbraak geweest van hetzelfde type. We hebben toen kunnen vaststellen dat het virus voorkwam in Korea en in landen in de regio", zegt Kuiken.

Vanuit Azië werd het virus toen hoogstwaarschijnlijk met de voorjaarstrek naar de broedgebieden in Siberië gebracht. Vanuit die gebieden trokken de vogels in het najaar zowel naar Europa als naar Noord-Amerika. Het virus heeft zich zo over een enorm gebied verspreid."

Kan ik ziek worden van de vogelgriep?

Op dit moment zijn er volgens Kuiken geen aanwijzingen dat mensen ziek worden van de vogelgriep. Maar, zegt Kuiken, een virus kan muteren. "Dus je moet het altijd in je achterhoofd houden."

Wat kan ik doen om verspreiding te voorkomen?

Nederland heeft een enorme pluimveepopulatie, vooral kippen. De beste manier om het griepvirus in te dammen is dus voorkomen dat de infectie van wilde vogels overslaat op pluimvee. "Als dat gebeurt, dan wordt het probleem nog veel groter", zegt Kuiken.

Daarom is het voor iedereen van belang om goede hygiënemaatregelen te treffen. "Als je dode vogels vindt in een vijver of langs een meer: raak de dieren niet aan, maar meld je bij de juiste instantie. Dat kan bijvoorbeeld bij het Dutch Wildlife Health Centre (DWHC) of Sovon, een instituut voor vogelonderzoek. Als je een mogelijk besmet dier toch aanraakt, was dan je handen heel goed. Ondanks dat je er zelf niet zo snel ziek van zult worden, kan het zijn dat je het virus overbrengt naar bijvoorbeeld de achtertuin."

Welke maatregelen zijn op dit moment van kracht?

Vorige week werd voor heel Nederland een ophok- en afschermplicht ingesteld voor bedrijven die vogels houden die bestemd zijn voor de productie van vlees en eieren. Ook mogen buitenstaanders niet meer in de stallen komen van pluimveebedrijven, behalve bijvoorbeeld een dierenarts. En kinderboerderijen, dierentuinen en houders van hobby-vogels moeten vermijden dat bezoekers in contact komen met de vogels.

Daarnaast heeft het ministerie van Economische Zaken een verbod ingesteld op het tentoonstellen van sierpluimvee en watervogels. Ook mag er niet meer gejaagd worden op watervogels en zijn jachtactiviteiten waardoor watervogels verstoord worden verboden.

De land- en tuinbouworganisatie staat volledig achter alle maatregelen. Want, zegt ook Kuiken, in 2003 was er een grote uitbraak waarbij een derde van de pluimveepopulatie stierf of werd geruimd. Voorkomen is dus beter dan genezen. "Twee weken geleden werd het virus in Hongarije vastgesteld, dus we wisten dat het dichterbij kwam. We hebben toen meteen maatregelen getroffen en dat heeft tot nu toe goed gewerkt."

Kuiken vermoedt dat de maatregelen voorlopig nog wel van kracht zullen zijn. Een strop voor de pluimveehouders, maar een stuk minder dan dat het virus echt in de pluimveestapel terecht zou komen. Kuiken: "Je moet rekening houden met ongeveer honderd miljoen stuks pluimvee in Nederland, dat zijn hele grote aantallen. Bij insleep van het virus in de pluimveestapel moet er niet alleen geruimd worden, maar dan stopt ook de export naar het buitenland. Dan zeggen andere landen: jullie hebben vogelgriep, ik koop niet meer van jou."

Pas op het moment dat er geen virus meer wordt aangetroffen in wilde vogels in Nederland of omringende landen, worden de maatregelen teruggeschroefd.