Dood of verkrachting was de keuze bij de aanval in Zuid-Sudan

De soldaat richtte zijn kalasjnikov op de hulpverleenster en gaf haar een keuze: "Of je hebt seks met mij of je wordt door alle mannen hier verkracht en we schieten je daarna door je hoofd." Het was geen echte keuze, zei ze tegen persbureau AP. Aan het eind van de avond was ze verkracht door vijftien Zuid-Sudanese militairen.

Vandaag verscheen een onderzoeksrapport over de "nacht in de hel", waarbij in juli dertig buitenlandse hulpverleners in een hotel in Zuid-Sudan werden aangevallen. Niet eerder was er zo'n grote groep westerse hulpverleners aangevallen, mishandeld en verkracht.

Minstens even schokkend was het falen van de VN-vredesmissie in Zuid-Sudan. De blauwhelmen reageerden niet op wanhopige sms'jes en e-mails die ze van de hulpverleners uit het hotel kregen, ook al waren ze er nauwelijks meer dan een kilometer vandaan.

Bij de gevechten tussen regeringstroepen en strijders van de oppositie die op 8 juli begonnen, vielen meer dan 300 doden. De groep westerse hulpverleners hield zich schuil in hotel Terrain, een populair hotel aan de rand van de hoofdstad Juba. Kort ervoor was hun nog verzekerd dat ze daar absoluut veilig waren.

Na vier dagen leek de strijd geluwd. Toen braken plotseling zo'n honderd regeringssoldaten door de hekken van het hotel, dronken van de overwinning op hun rivalen. Ze begonnen aan een urenlange orgie van geweld. Ze plunderden kamers, richtten vernielingen aan en schoten in het wilde weg.

Elf vrouwen die zich hadden opgesloten in een badkamer, bleken ook daar niet veilig. De soldaten schoten de deur kapot en trokken de vrouwen eruit. "Ik zag slipjes liggen en wist wat er met de andere vrouwen was gebeurd", vertelde een van hen. Minstens vijf vrouwen werden verkracht, onder wie een Amerikaanse en een Britse hulpverleenster.

De Filipijnse hulpverlener Gian Libot had zich verstopt onder een bed, maar werd ontdekt. Hij werd met andere hulpverleners gedwongen in een halve cirkel te gaan staan, waar de militairen grof tekeergingen tegen buitenlanders, vooral Amerikanen. "Jullie hebben een puinhoop van dit land gemaakt. Jullie helpen de rebellen. De mensen in de VN helpen de rebellen", riepen ze. Ook dreigden ze alle hulpverleners te doden. "We gaan de wereld een lesje leren."

De Zuid-Sudanese journalist John Gatluak, die werkte voor een radiostation met steun van de Amerikaanse organisatie USAID, werd vervolgens uit de groep gepikt. Voor de ogen van de hulpverleners werd hij geëxecuteerd, met twee kogels in het hoofd. Liggend op de grond schoten ze nog vier kogels in zijn lijf. De journalist was een Nuer, van de etnische stam van de oppositie.

Wanhopige berichten

Al vanaf het begin van de aanval smeekten de hulpverleners in het hotel in sms'jes, e-mails en Facebookberichten om hulp. "We probeerden iedereen die we kenden te bereiken. De VN-missie, de Amerikaanse ambassade, specifieke bataljons van de VN, specifieke ministeries", zegt de vrouw die werd verkracht door vijftien militairen.

Het eerste bericht kwam om 15.37 uur binnen bij de VN-missie in Juba, om 16.22 uur het tweede, en daarna volgden er nog veel meer. Maar niemand reageerde, ook al is één van de VN-bases vlak bij het hotel. "Iedereen weigerde te gaan. Ethiopië, China, Nepal", zei een VN-medewerker over de verschillende bataljons die hij had benaderd.

Ook de Amerikaanse ambassade kreeg noodkreten binnen, maar kon niets anders dan hulp inroepen van de Zuid-Sudanese regering en de VN. "Het baart ons grote zorgen dat de VN-blauwhelmen klaarblijkelijk niet in staat of niet bereid waren om de roep om hulp te beantwoorden. We wachten het VN-onderzoek af en eisen dat er stevige maatregelen worden genomen als deze beschuldigingen waar blijken te zijn", zei de Amerikaanse VN-ambassadeur Samantha Power achteraf.

Redding

De meeste hulpverleners werden uiteindelijk na vier uur gered door veiligheidstroepen van de regering, in feite dus collega's van de aanvallers. Drie vrouwen werden pas de volgende ochtend uit het verwoeste hotel gehaald, na een hele nacht "in de hel".

De Zuid-Sudanese president Salva Kiir noemde de beschuldigingen dat zijn eigen militairen de daders waren een ernstige aantijging. Hij beloofde dat de schuldigen zouden worden gestraft. Maar volgens verschillende bronnen in Zuid-Sudan was het een geplande en gecoördineerde aanval, om westerse bemoeials duidelijk te maken wie de baas is in het land.

Sinds de aanval op het hotel houden veel westerse hulpverleners het voor gezien in Zuid-Sudan. Het land geldt inmiddels als een van de gevaarlijkste landen ter wereld voor hulporganisaties. En dat terwijl het land juist veel hulp nodig heeft. Er zijn daarom ook hulpverleners die ondanks de risico's blijven, zoals de Nederlander Koos Koen van Worldvision. Correspondent Kees Broere volgde hem een dag op zijn werk in Zuid-Sudan. Bekijk hierboven de reportage.