'Schijnwerpers staan net zo goed op FBI als op Clinton'

Waarom vlak voor de verkiezingen zo'n omstreden bekendmaking, hoe serieus kunnen we het nieuwe bewijsmateriaal nemen en zijn het überhaupt wel nieuwe e-mails? In de Verenigde Staten is nog veel onduidelijk over het nieuwe onderzoek naar Hillary Clintons e-mails.

"FBI-directeur James Comey creëert meer misverstanden dan hij probeerde te voorkomen", zegt correspondent Arjen van der Horst. "Hij schreef zelf al in een brief aan het Amerikaanse Congres dat hij niet weet hoe significant de nieuwe data zijn. Sterker nog: we weten niet eens zeker of het geen kopieën zijn van de vorige e-mails."

Nooit eerder

Volgens CNN is het nog nooit voorgekomen dat een presidentskandidaat van de VS vlak voor de verkiezingen onderzocht wordt door de FBI. Maar vooral de wijze waarop is uitzonderlijk te noemen. "De schijnwerpers staan daardoor net zo goed op de FBI-directeur als op Clinton", zegt van der Horst.

Comey negeerde met de bekendmaking afgelopen vrijdag het advies van minister van Justitie Lynch, formeel gezien zijn baas. Die zag het openbaar maken van het lopende onderzoek als een wetsovertreding.

Datzelfde argument gebruikte ook de Democratische leider Reid in de Amerikaanse Senaat. Hij noemde het een overtreding van de Hatch Act. Deze wet verbiedt overheidsfunctionarissen om verkiezingen te beïnvloeden door misbruik te maken van hun positie.

"Reid kreeg zelfs bijval uit verrassende hoek", zegt Van der Horst. Richard Painter, de raadsman van de Republikeinse ex-president George Bush, heeft een klacht ingediend tegen de FBI-directeur, die zelf bekendstaat als een Republikein. Het agentschap binnen de overheid dat schendingen van de Hatch Act beoordeelt, start normaliter een onderzoek als er een klacht is binnengekomen. Of dat nu ook het geval is, is niet bekendgemaakt.

Zeldzaam eens

Het is een van de zeldzame keren dat zowel de Democraten als de Republikeinen het - vlak voor de eindstreep van de verkiezingen - met elkaar eens zijn. De twee partijen eisen dat de FBI meer informatie openbaar maakt uit het onderzoek.

Maar de kans is erg klein dat er voor de verkiezingen van 8 november meer helderheid is. "Gisteren kreeg de FBI pas volmacht om de nieuwe e-mails daadwerkelijk te gaan onderzoeken", zegt Van der Horst. "En het gaat volgens de Wall Street Journal over ruim 650.000 mails."

De omstreden FBI-baas kan wel rekenen op steun van president Obama. Hij noemde Comey een integere man die niet van plan was de verkiezingen te beïnvloeden.

"Damned if he did, and damned if he didn't", zegt van der Horst over Comey. Oftewel: hij was vervloekt als hij het zou doen én ook als hij het niet zou doen. "De Republikeinen hadden hem ongetwijfeld weer partijdig genoemd als het na 8 november openbaar was geworden."

In het achterhoofd

Hoe het vorige onderzoek tegen Clinton werd afgerond, speelt daarbij een grote rol. De FBI-directeur zei toen dat Clinton vrijuit zou moeten gaan. Er waren in Comeys optiek wel fouten gemaakt, "maar geen enkele redelijke aanklager zou haar voor de zaak vervolgen".

Afgelopen zomer kreeg Comey daar een lading kritiek van de Republikeinse partij over zich heen. Van der Horst: "Dat had Comey ongetwijfeld nog in het achterhoofd bij het nemen van dit besluit."

In een interne e-mail legt Comey aan medewerkers uit dat de gang van zaken hoogst ongebruikelijk is. Hij geeft aan dat hij handelde om misverstanden te voorkomen. "Maar al weken is bij de FBI duidelijk dat de nieuwe e-mails zijn gevonden", zegt Van der Horst. "Dus de vraagtekens blijven: waarom nu vlak voor de verkiezingen?"

Blije Trump

Trump is de lachende derde in dit verhaal. Toch is het lastig te zeggen hoeveel stemmen het Clinton zal gaan kosten. De komende dagen wordt duidelijk wat de impact van het nieuws zal zijn op de peilingen.

Vooralsnog is er geen grote verschuiving zichtbaar. Clinton staat nog steeds iets voor op haar rivaal. Ze heeft ook al meer stemmen binnengehaald bij Amerikanen die buiten de VS wonen (en dus al hebben gestemd). "Maar het nieuwe FBI-onderzoek zal haar beslist geen extra stemmen opleveren", zegt Van der Horst.

Volg alle afleveringen van NOS The Series op onze speciale site: