Proces tegen Wilders gaat over de grenzen van het politieke debat

• Robert Bas

  Verslaggever

Vandaag start de inhoudelijke behandeling van de strafzaak tegen Geert Wilders. De verdachte zelf is er niet bij. Een statement van de PVV-leider. Hij weigert mee te werken aan wat hij "een politiek proces" noemt. De juridische strijd wordt dus geleverd door zijn advocaten. De uitkomst zal bepalend zijn voor het politieke debat in Nederland.

Die strijd tussen de advocaten van Wilders en het Openbaar Ministerie zal vooral gaan over de vraag of Wilders tijdens de verkiezingscampagne in 2014 zijn uitspraken over minder Marokkanen in een bepaalde context deed. Oftewel: had Wilders het over alle Marokkanen of over een beperkte groep, bijvoorbeeld criminele of overlast veroorzakende Marokkanen.

Beledigd

Het gaat dan over het interview dat Wilders gaf op de markt in Den Haag. Hij zei toen: "Belangrijkste is toch voor de mensen hier op de markt (…). Voor die mensen doen wij het nu. Die stemmen op een veiliger en socialer en in ieder geval een stad met minder lasten en als het even ook kan wat minder Marokkanen."

Een week later vroeg hij op een PVV-bijeenkomst in een Haags café: "Ik vraag aan jullie, willen jullie in deze stad en Nederland meer of minder Marokkanen?" Toen de aanwezigen 'minder, minder' scandeerden, zei Wilders: "Dan gaan we dat regelen."

NOS op 3 zette de aanloop naar het proces in 3 minuten op een rijtje:

Volgens het OM heeft Wilders met beide uitspraken een bevolkingsgroep beledigd, en aangezet tot haat en discriminatie. Het grote verschil met zijn eerdere uitspraken en uitlatingen van andere politici zoals PvdA'ers Spekman, Samsom en Oudkerk, is de context waarin de gewraakte uitspraken zijn gedaan, of, volgens het OM, het ontbreken ervan.

Want Wilders heeft na zijn uitspraken in het Haagse café weliswaar gezegd dat hij natuurlijk doelt op overlastgevende Marokkanen, maar dat was achteraf en die nuancering werd een week eerder op de markt al helemaal niet gedaan, aldus het OM. Daarmee is voor het OM een strafrechtelijke grens overschreden. Volgens het OM heeft Wilders alle Marokkaanse Nederlanders over één kam geschoren.

Context

Advocaat Geert-Jan Knoops zal er alles aan moeten doen om de rechters ervan te overtuigen dat zijn cliënt Wilders zijn omstreden uitspraken wel in een bepaalde context heeft gedaan. Ook Wilders benadrukte vorige week in een open brief nog eens dat hij niet alle Marokkanen bedoelde.

"Miljoenen Nederlanders willen minder Marokkanen. Niet omdat ze een hekel hebben aan alle Marokkanen of alle Marokkanen het land uit willen, maar omdat ze de overlast en terreur van zoveel Marokkanen zat zijn", aldus Wilders. Als hij dat niet mag zeggen als politicus, is Nederland een dictatuur, vindt de PVV-leider.

De rechtbank moet tijdens het twaalf dagen durende proces, verdeeld over drie weken, tot een oordeel komen. Wilders kan in theorie een gevangenisstraf krijgen, maar waarschijnlijker is dat hij bij een veroordeling een geldboete of een taakstraf krijgt.

Proefproces

Maar het vonnis van de Haagse rechters zal de zaak-Wilders overstijgen. Want het proces gaat ook over de vraag hoever politici mogen gaan met hun uitlatingen en of ze verder mogen gaan dan 'gewone' burgers. Ook de officieren van justitie hebben er geen geheim van gemaakt dat ze verwachten dat het vonnis in de zaak-Wilders hier meer duidelijkheid over zal geven.

In die zin is de strafzaak tegen Wilders een proefproces. Het moet de lijnen aangeven waarbinnen politici kunnen opereren. Bij overschrijding van die grenzen weten politici dat ze voor de rechter kunnen worden gedaagd. En dat is waar Wilders, maar ook anderen, bezwaar tegen hebben: het strafrecht als middel om politici als Wilders in te dammen.

Argumenten

Wilders krijgt hierin steun van de Leidse rechtsgeleerde en filosoof Paul Cliteur en van Tom Zwart, hoogleraar mensenrechten in Utrecht.

Volgens Zwart behoort de PVV-politicus niet te worden vervolgd voor zijn opvattingen. Het debat hoort volgens hem niet thuis in de rechtszaal. Dat debat moet je voeren met argumenten en woorden en niet met dagvaardingen en pleitnota’s, aldus Zwart. Cliteur en Zwart komen deze week op verzoek van Wilders bij de rechtbank getuigen.

Welk oordeel de rechtbank ook zal vellen, het zal nooit tot ieders tevredenheid zijn. Een hoger beroep lijkt daarmee al bij voorbaat vast te staan.