Nieuwe monarchiediscussie treft koning op gevoelig punt

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

Een nieuwe monarchiediscussie steekt de kop op. Die treft koning Willem-Alexander op een gevoelig punt: de kosten van de monarchie. Opnieuw is daar commotie over. Vooral over de hoogte en de, ondanks verbeteringen, gebrekkige transparantie.

Nu gaat het over een kunstverkoop en over een voor de koning profijtelijke belastingdeal uit het verleden. Een paar jaar geleden werden vanuit paleis Noordeinde geadministreerde belastingconstructies van de Oranjes, hoewel legaal, op kritiek onthaald.

Behalve deze incidenten is de hoogte van het jaarinkomen van Willem-Alexander geregeld onderwerp van discussie en stuit de jaaruitkering die Amalia vanaf haar 18de zal krijgen op verbazing . Een nieuw monarchiedebat, eentje over geld, dient zich aan.

Kabinetsformaties

De vorige monarchiediscussie speelde zich af in de nadagen van het koningschap van Beatrix. Die ging vooral over de politieke invloed die de vorstin achter de schermen (‘het geheim van Noordeinde’) zou uitoefenen. Er werd gepleit voor een ceremonieel koningschap. De koning (m/v) zou elke politieke invloed en bevoegdheid moeten opgeven. Hij zou bijvoorbeeld geen lid van de regering en geen voorzitter van de Raad van State meer mogen zijn.

Er bleek echter geen politieke meerderheid voor en de grondwettelijke barrières voor zo’n hervorming zijn groot en tijdrovend: een gewone meerderheid in beide kamers, dan verkiezingen en vervolgens een twee derde meerderheid in beide kamers. Wél werd de rol van het staatshoofd bij kabinetsformaties geminimaliseerd en gebeurt de beëdiging van nieuwe bewindspersonen voortaan in het bijzijn van televisiecamera’s.

Achilleshiel

In de nationale euforie rond de inhuldiging van Willem-Alexander verdampte de kritiek op het koningshuis. De nieuwe koning maakte meteen duidelijk geen politieke invloed te willen. Hij ontpopte zich samen met koningin Máxima als een populair koningspaar dat enkel nationale eenheid beoogde.

In dit beeld kwamen scheurtjes door berichten over dure paleisverbouwingen en (verkapte) overheidsbijdragen aan de Griekse vakantievilla van Willem-Alexander.

De huidige monarchiediscussie draait dus om geld: de achilleshiel van Willem-Alexander. Op de achtergrond speelt een wirwar aan wetten, regels, stichtingen en trusts. Die onttrekken de kosten van de monarchie goeddeels aan het oog.

Van wie is de Gouden Koets?

Exemplarisch is het jarenlange gesteggel over de onderhoudskosten van de Groene Draeck, het privéjacht van Beatrix. Een ander voorbeeld is de Gouden Koets. Het is onduidelijk wie daarvan de eigenaar is: de koning of het rijk. Het rijtuig is ondergebracht in de Stichting Kroongoederen met Willem-Alexander als bestuurder. Bij liquidatie van deze stichting gaan de zaken, dus ook de Gouden Koets, over naar de erfgenamen van de koning, zo meldt de site van het Koninklijk Huis.

Bij de behandeling van de begroting van de koning binnenkort zal het vooral gaan over de belastingvrijstellingen die hij geniet. Die zijn grondwettelijk verankerd. De hoogte van de uitkeringen aan het Koninklijk Huis is dat niet. Het parlement kan die verlagen. Als daarvoor een twee derde meerderheid is. Die lijkt er nu niet te zijn.