Trump vs. Clinton: bitterste en bizarste debat uit de geschiedenis

• Sander Warmerdam

  Bureau Washington

Het debat tussen Trump en Clinton was het meest bittere en bizarre uit de Amerikaanse geschiedenis. Daar waren vrijwel alle politieke commentatoren het wel over eens.

Vooral de eerste twintig minuten waren surrealistisch. Ongekend waren de opmerkingen van Trump waarin hij duidelijk maakte dat Hillary de bak in zou gaan als hij president werd. Ook noemde hij haar de duivel en had ze volgens hem "veel haat in haar hart". Daarna werd het niet vriendelijker.

Haast als een realityshow werd het programma opgebouwd. Eerst kwamen de echtgenoten op. Bill Clinton en Melania Trump schudden elkaar de hand. Nerveus keken ze elkaar aan. In het publiek zaten vier vrouwen die de Clintons beschuldigen van seksuele intimidatie, verkrachting of het verdoezelen van die misstanden.

Donald Trump had de vrouwen uitgenodigd om de aandacht af te leiden van de beschadigende bandopname over zijn opmerkingen over vrouwen. Binnen het kwartier zag hij zijn kans schoon. Natuurlijk, hij had in 2005 met zijn grote mond stoere praat gehad over vrouwen. Zoals mannen dat soms doen. Maar Bill Clinton had vrouwen echt misbruikt en in het publiek zat het bewijs. En buiten dat, zo vond hij, was IS veel erger dan wat hij ooit had gezegd.

Hillary Clinton leek niet onder de indruk. Ze herhaalde de uitspraak van Michelle Obama tijdens de conventie: "when they go low, we go high". Ze glimlachte veel, vooral wanneer Trump met ongefundeerde beschuldigingen kwam. Ze leek soms wel even tot tien te tellen (of zich te verbijten?) als Trump in haar ogen even verderop weer onzin stond te vertellen.

Trumps lichaamstaal was opmerkelijk. Als een getergde bokser liep de Republikein rond op het podium, wachtend op een moment waarop hij kon aanvallen. Soms stond hij achter Clinton met een hautaine blik te luisteren naar haar antwoord. Een paar keer leunde hij, haast verveeld, op zijn hoge stoel.

De zwevende kiezer met sympathie voor Trump kreeg weinig concrete antwoorden op wat de Republikein nou echt zou doen als president. Hij draaide veel vragen meteen om. Vaak volgde dan een onsamenhangend verhaal over alles wat Clinton fout had gedaan in de afgelopen dertig jaar. Geen beleidsplan, geen plan van aanpak. Alles was nu vooral "terrible". Waren de aantijgingen van Trump feiten of meningen? Het was absoluut niet te controleren voor de gemiddelde kijker.

Punten voor Trump

Maar soms wist Trump de zwakke plek van Clinton te raken en scoorde hij zeker punten. De Democraat had geen overtuigende antwoorden op vragen over de 33.000 e-mails die zijn gewist of de gehackte e-mails van WikiLeaks. Trump vond zijn vorm toen hij de argumenten van Bernie Sanders inbracht en kritische vragen stelde over haar nauwe banden met Wall Street.

Trump overtuigde het meest in zijn rol als politieke outsider tegen Clinton de ultieme Washington-insider: het boze volk tegen de onaantastbare elite. De Republikein trok die lijn in de tweede helft van het debat door. Clinton spreekt alleen maar loze woorden van een beroepspoliticus en krijgt niets voor elkaar, zei Trump. Haar inschattingsvermogen is slecht en ze liegt over Libië, Syrië en Irak.

Trump klaagde dat hij te veel werd onderbroken door de leiders van het debat. Maar dat bleek achteraf wel mee te vallen. Allebei de kandidaten zijn ongeveer 40 minuten aan het woord geweest. Het debat was ook inhoudelijk meer in balans dan het eerste.

Clinton heeft vooral op safe gespeeld. Het lukte niet echt om menselijk contact te maken met het publiek. Vaak waren haar antwoorden te bestuurlijk. Maar goed, ze moest beschermen wat ze heeft. Ze is meer gebaat bij een beschadigde Trump als tegenstander dan bij een gedegen Republikein die de partij weer zou verenigen.

Gezien de rampzalige weken die Trump heeft gehad, deed hij het een stuk beter dan verwacht. Hij heeft zich gericht op zijn trouwe achterban. Die lopen niet meer weg. Maar hij zal weinig nieuwe kiezers overtuigd of gelokt hebben, zoals blanke hoger opgeleide Amerikanen. Terwijl hij die wel hard nodig heeft. De grote vraag is wat de Republikeinse partij gaat doen na dit optreden van Trump: toch maar blijven steunen?

De beste vraag van de avond zat overigens aan het einde. Een vragensteller wilde weten of de kandidaten ook iets positiefs konden zeggen over de ander. Clinton kwam met een slap antwoord over dat ze zo veel respect had voor zijn kinderen.

Trump bedankte haar voor dat compliment en zei daarna dat hij haar vechtersmentaliteit waardeerde: "Ze geeft nooit op." Het maakte hem sympathiek en je vraagt je af of zo’n positieve strategie niet veel meer succes zou hebben bij zwevende kiezers. Zeker op de golven van het anti-establishmentsgevoel die door het land gaan.

Meer video's over de Amerikaanse verkiezingen vind je op onze speciale site NOS The Series: