Onderzoekers VUmc hoopvol over onderzoek naar alzheimer-remmer

"De vlag kan nog niet uit", zegt Niels Prins, neuroloog van het VU Medisch Centrum in Amsterdam. "Maar je hebt dit soort kleine stappen nodig om uiteindelijk tot de belangrijkste stap te komen: een werkzaam medicijn tegen alzheimer."

Prins en zijn team hebben de afgelopen tijd een middel getest dat de abnormale alzheimer-eiwitten afbreekt die in de hersenen zijn opgehoopt. Deze plaque wordt gezien als de veroorzaker van de ziekte van Alzheimer, al zijn er nog wel onzekerheden.

In Nederland leiden naar schatting zo'n 190.000 mensen aan alzheimer. De ziekte is de meest voorkomende vorm van dementie, een ziektebeeld waarbij de geestelijke vermogens ernstig afnemen.

In een vroeg stadium van de ziekte van Alzheimer vergeten mensen gesprekken die ze net hebben gehad of recente gebeurtenissen. Ook zijn ze minder goed in staat om nieuwe ideeën te begrijpen. In een later stadium worden eenvoudige handelingen als koffiezetten een probleem en gebeurt het dat mensen verdwalen. Uiteindelijk kunnen patiënten hun spraak verliezen, incontinent worden en soms agressief.

Frustrerend

Neuroloog Prins ondervindt in de praktijk hoe belangrijk het is dat er vooruitgang wordt geboekt in het onderzoek naar alzheimer. "Ik maak dagelijks mee hoe frustrerend het is dat je heel weinig kunt doen en dat het ziekteproces voortschrijdt. Wat we heel hard nodig hebben, zijn medicijnen die het ziekteproces kunnen remmen. Het liefst helemaal stoppen."

Het onderzoek van Prins en zijn team richt zich op de plaque in de hersenen. "Alzheimer is een ziekte waarbij je ziet dat abnormale eiwitten zich ophopen in de hersenen. Daardoor kunnen de hersencellen minder goed met elkaar communiceren. Uiteindelijk zie je ook het verlies van hersencellen, waardoor de hersenen als het ware krimpen."

Chronische ziekte

De onderzoekers hopen mee te werken aan een medicijn waarmee ze het ziekteproces tot stilstand kunnen brengen om zo van alzheimer een chronische ziekte te maken. Prins: "Wat je nu ziet is dat mensen door de ziekte van Alzheimer in de jaren achteruit gaan qua denken en op een gegeven moment daar ook aan komen te overlijden. Dat moeten we echt proberen te stoppen."

Prins en zijn mensen zeggen dat ze erin zijn geslaagd een kleine aanwijzing te vinden die uiteindelijk moet leiden tot een medicijn. In deze testfase lijken de gebruikte middelen de eiwitten op de hersenen te bestrijden die bij alzheimerpatiënten tot beschadigingen leiden.

Hoewel de testresultaten bemoedigend zijn, waarschuwt neuroloog Prins voor te veel optimisme. "Het is weliswaar een heel bemoedigend resultaat, maar het is niet zo dat we kunnen zeggen: we hebben de oplossing en we kunnen iedereen genezen. Nee, dat nog niet."

Veel onzekerheid

Hanna Willems is klinisch geriater bij het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam en voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Klinische Geriatrie (NVKG). Ook zij roept op om voorzichtig te zijn met de onderzoeksresultaten. "Het is allemaal nog heel onzeker. De theorievorming dat plaque de oorzaak is van alzheimer is niet waterdicht."

Bovendien wijst ze erop dat eerdere onderzoeken zijn gestrand op veiligheid. "Het is natuurlijk prachtig dat een medicijn plaque kan wegnemen, maar je weet niet wat het verder nog opruimt in de hersenen."

Ook is het volgens Willems nog onzeker of een medicijn dat de alzheimer-eiwitten opruimt ertoe leidt dat de oorspronkelijke hersenfuncties weer terugkomen, waardoor mensen weer beter gaan onthouden, opnieuw in staat zijn koffie te zetten en niet meer verdwalen.