Anders Breivik ontmoeten? Dat kan, in Zutphen

Wat bewoog Anders Breivik toen hij een bloedbad aanrichtte in Oslo en op het eiland Utøya? Theaterregisseur Jelle van der Meulen was zo gegrepen door die vraag dat hij een voorstelling over de aanslagpleger maakte. Dorst, zoals het stuk heet, wordt vanavond voor het eerst opgevoerd.

De voorstelling toont hoe Breivik jarenlang naar zijn daden toegroeit en hoe hij in afzondering de aanslagen voorbereidt. "Daar gaat een wereld van fascinerende gedachtes en gewoontes achter schuil", zegt Van der Meulen in het NOS Radio 1 Journaal.

Bij de aanslagen in de zomer van 2011 werden 77 mensen gedood. De fascinatie die Van der Meulen voor dit drama kreeg, werd vooral gevoed doordat de omgekomen jongeren op Utøya van zijn leeftijd waren. Daar kwam bij dat hij zich politiek verwant voelde met de jeugdafdeling van de Arbeiderspartij, die op dat moment een zomerkamp op het eiland had.

"En dan heb ik ook nog eens een band met Noorwegen omdat we daar vroeger altijd met vakantie gingen", zegt Van der Meulen. "Noorwegen was de hemel op aarde en dan gebeurt juist daar zoiets ergs."

Van der Meulen verdiepte zich drie jaar na de aanslagen in de persoon Breivik. "Ik bestelde op een onlinewinkel alle boeken die op hem betrekking hadden. Bij de tweede bladzijde van het eerste boek wist ik al dat ik hier een voorstelling van wilde maken."

In de voorbereidingen spitte Van der Meulen de dagboeken van Breivik door. "Daaruit bleek hoe zijn denkbeelden zich ontwikkelden in de jaren die aan de aanslagen voorafgingen. In de laatste stukken beschrijft Breivik hoe hij zijn acties daadwerkelijk voorbereidde, zoals het maken van explosieven en het verzamelen van wapens."

De dagboeken vormen de leidraad van de voorstelling. Acteur Alex Molenaar kruipt in de huid van Breivik, het publiek van maximaal vijftig mensen zit in een kring om hem heen. De toeschouwers krijgen een koptelefoon, waardoor het een "individuele en intieme" ontmoeting met 'Breivik' wordt.

Van der Meulen wil met de voorstelling laten zien dat Breivik niet impulsief handelde, maar geleidelijk aan naar zijn daden toegroeide. "Het was niet iemand die ineens naar een wapen greep en om zich heen schoot, zoals schutters op Amerikaanse scholen. Dat maakt het zo erg, want aan mensen als Breivik merk je niet wat ze in hun schild voeren. Het betekent dat zelfs de buurman tot zoiets in staat zou kunnen zijn."

Dorst wordt opgevoerd in theater Hanzehof in Zutphen.