Douane blokkeert levering aan Iran
Door verslaggever Gert-Jan Dennekamp De Nederlandse douane heeft vorig jaar 250 leveringen aan Iran geblokkeerd. In 2009 waren dat er maar 61. Daarnaast wordt in bijna veertig procent van de gevallen een exportvergunning geweigerd.
Uit de Amerikaanse diplomatieke ambtsberichten die de NOS via Wikeleaks heeft gekregen blijkt dat de Amerikanen de Nederlandse regering regelmatig onder druk zetten om maatregelen te nemen tegen Nederlandse bedrijven die mogelijk onderdelen leveren voor de kernindustrie of wapenindustrie.
Motoren
Voorjaar 2009 alarmeren de Amerikanen Nederland over een mogelijke levering van motoren voor onbemande vliegtuigen door een Nederlands bedrijf. AMT Netherlands werd volgens de Amerikanen door een Iraanse zakenman benaderd die in het verleden contacten zou hebben gehad met de Islamitische Revolutionaire Garde.
Volgens de vrachtpapieren ging het om motoren voor modelvliegtuigen. Via de Verenigde Arabische Emiraten kwam de lading terecht bij de Iraanse zakenman. Een Nederlandse ambtenaar belooft deze informatie door te spelen aan de AIVD. Het bedrijf, dat onderdelen levert voor hobbyvliegtuigen, erkent dat de douane langs is geweest. De onderdelen waren al geleverd.
Onbemand vliegtuig
Een jaar eerder waarschuwen de Amerikanen dat Iran via Inter Connection Technologies (Inco Tech) onderdelen probeert te krijgen voor een onbemand vliegtuig. De Amerikanen gingen zelf langs bij het bedrijf, bevestigt directeur Zaal.
Hij leverde de spullen aan een ander Nederlands bedrijf. Volgens hem heeft deze onderneming "de zaak belazerd" omdat hem verteld werd dat de onderdelen naar Israël gingen. Hij belandde vervolgens in een "nachtmerrie" die zijn bedrijf bijna aan de rand van een faillissement bracht. Na controle door de Nederlandse douane mochten de connectoren uiteindelijk toch worden geleverd.
Tussenpersoon
Zijn tussenpersoon was Aviation Services International. Alle leveringen van dit bedrijf worden al door Nederland tegengehouden. Uit de cables blijkt dat dit bedrijf al in 2007 door de Nederlandse douane is betrapt bij het exporteren van Amerikaanse onderdelen naar Iran.
Bij het openen van de kratten werden Amerikaanse onderdelen gevonden met daarop stempels dat ze niet naar Iran mogen worden geëxporteerd. Vanaf dat moment zijn al zeker 150 leveranties door de douane geblokkeerd.
Een Nederlandse ambtenaar geeft aan dat de regels makkelijk kunnen worden omzeild omdat het exporteren van niet-militaire onderdelen wel is toegestaan. Het bedrijf werd hiervoor in de VS vervolgd en heeft inmiddels een schikking getroffen met het Amerikaanse ministerie van Economische Zaken.
Tritium
Weer een jaar eerder blokkeert Nederland de levering van tritium. Dit materiaal kan worden gebruikt voor kernfusie. Een Nederlandse dochter van een Duits bedrijf zou het spul leveren voor de behandeling van kinderen met bloedziekte. De beide ondernemingen worden geleid door Iraniërs. De Duitse directeur is gearresteerd.
Het is een "extreem experimentele" behandeling. De Nederlandse autoriteiten twijfelen aan die uitleg. Volgens een Nederlandse diplomaat zijn Iraanse dokters nog niet in staat een dergelijke behandeling uit te voeren.
Turbinebladen
Ook zonder Amerikaanse aansporing treedt Nederland op tegen verdachte transporten. Zo blijkt uit een ambtsbericht van 22 juli 2009 dat Nederland de export van turbinebladen blokkeert. Alle leveringen door het Limburgse bedrijf Sulzer worden nu aan de grens tegengehouden. Volgens Nederlands onderzoek kunnen de turbinebladen worden gebruikt voor militaire doeleinden.
Uit onderzoek van de NOS blijkt het te gaan om het bedrijf Sulzer Turbo Services. Directeur N. Nadkarni zegt dat de leveringen ook vorig jaar nog zijn tegengehouden. Vanaf oktober handelt het bedrijf helemaal niet meer met Iran: "Wij houden ons aan de Nederlandse regels."
Siemens
Nederland treedt streng op tegen illegale transporten, maar tegelijk groeit de zorg dat andere landen minder hard optreden. De Amerikanen moeten voorkomen dat Amerikaanse bedrijven het gat opvullen. De Nederlandse regering stuurt eenzelfde boodschap naar Europese hoofdsteden. Maar daar blijft het stil.
Tegen de Amerikanen zeggen Nederlandse ambtenaren vooral bezorgd te zijn over het feit dat Siemens zou kunnen doorgaan met de export van turbinebladen.
Chinezen
Sancties hebben alleen zin als iedereen zich daaraan houdt is de boodschap van Nederlandse diplomaten. De Amerikaanse ambassadeur schrijft dat de Nederlandse regering en Shell vrezen dat het gat dat Westerse bedrijven laten vallen wordt gevuld door Chinese en Russische firma's. De raffinage in Iran is namelijk "vergeven van de Chinezen".
Die zorg komt heel vaak terug. Zo wijst een Nederlandse ambtenaar de Amerikanen erop dat financiële sancties via het Midden-Oosten worden omzeild. "Hij zei: je hoeft alleen maar te kijken naar de activiteiten van banken in Dubai om een idee te krijgen van welke landen betrokken zijn bij het omleiden van fondsen naar Iran."
Niet alle beschuldigingen blijken gefundeerd. Zo reageren Philips-medewerkers in een gesprek met Amerikanen met "ontzetting" op de beschuldiging dat Philips onderdelen zou leveren voor de verwerking van vloeibaar gas. Philips handelt alleen maar in wat consumenten elektronica en medische apparatuur.