Peper en de economie van Indonesië

Door correspondent Michel Maas vanuit Jakarta

Het is nooit stil in restaurant Beautika. Het hete eten uit Manado is ongekend populair. De keuken krijgt het bijna niet aangesleept; het eten niet, en de peper niet. "Vijftig kilo per dag", zegt de eigenaresse, Sophie. Niet vijftig kilo rijst, en ook niet vijfitg kilo groente of vlees, maar vijftig kilo peper gaat er hier elke dag doorheen.

In hoge stapels liggen de drie soorten peper op roestvrijstalen tafels om te worden gesneden. De grote rode, de groene en de allerduurste: de kleine superhete cabe. Zij worden gesnipperd in de groente, gestampt in de sambal, gekookt en gebraden. Geen saus, geen groenteschotel, geen soep en geen vlees gaat hier de keuken uit zonder in peper te zijn ondergedompeld.

De keuken van Beautika is uitzonderlijk. Zo heet eet je het verder bijna nergens, maar veel minder heet toch ook weer niet. Peper is veel meer dan alleen maar een smaakje op het eten, het is een belangrijk onderdeel ervan, belangrijker dan het vlees of de groente. Rijst zonder vlees kun je eten, rijst zonder groente ook, maar zelfs als mensen verder helemaal niets te eten hebben, eten zij altijd nog rijst met sambal.

Duur

Ten minste tot voor kort. Want ook dat is nu afgelopen. De peper is onbetaalbaar geworden. De prijs is de afgelopen maanden tot recordhoogte gestegen: een kilo die een jaar geleden nog geen drie euro kostte, kost nu 10 euro. Dat is een kapitaal voor de meeste Indonesiërs, die moeten rondkomen van 1 of 2 euro per dag.

Of minder, zoals Bunyiwati. Zij leeft in een illegaal huisje op gekraakte grond in het uiterste noorden van Jakarta. 5000 rupiah per dag, 45 cent, is alles wat zij heeft om van te leven. En daarvan geeft zij er 2000 uit aan 'cabe': peper.

Vroeger kreeg je daar een handvol voor, een aardig bosje, twintig pepers, genoeg om sambal van te maken. Nu krijgt ze nog maar drie of vijf pepers voor hetzelfde geld. En mengt zij die met een goedkoop uitje en wat zwarte peper, zodat het nog wat lijkt.

Paniek

De peperhandelaren op de markt in Senen in Jakarta hebben dit nog nooit meegemaakt. De hoogste prijs waar zij ooit peper voor hebben verhandeld was 50.000 rupia, 4,50 euro. "En nu is het ineens 100.000", zegt Arsul, die al vijftien jaar in peper handelt. "Het kan echt niet duurder worden. Als de prijs verder stijgt, krijg je pas echt paniek."

Die paniek is er. Restauranthouders houden hun hart al vast. Voor Sophie, de eigenaresse van Beautika, is het een forse aderlating, maar haar restaurant loopt goed genoeg om de klap een tijdje op te vangen. Aan het verdunnen van de pepersaus denkt zij niet. "De klanten komen juist voor de smaak van het hete eten. Als wij daaraan iets veranderen, blijven zij weg."

Andere restauranthouders staan minder sterk. Een enkeling rekent gewoon wat extra's voor de sambal, maar volgens peperhandelaar Arsul is in de meeste zaakjes al goed te proeven dat het minder wordt.

Aanhoudende regen

De hoge prijzen zijn een gevolg van aanhoudende regen (peper groeit niet zonder zon), overstromingen, en ook de uitbarsting van de vulkaan Merapi, die een hele peperoogst heeft verwoest. Gehoopt wordt dat de volgende oogst, die binnen een paar weken begint, beter wordt, want een andere oplossing is er niet.

De consumenten blijven zo goed als zij kunnen hun peper kopen. Voor de gegoede burgers zal het niet zo veel uitmaken, maar daarvan zijn er niet zo veel in Indonesië. Meer dan de helft van de bevolking leeft op of rond de armoedegrens en voor hen is peper soms wel een kwart of meer van hun dagelijkse budget. Daar zit geen rek in.

En als dat deel van hun budget plotseling twee, drie, vier keer duurder wordt, dan heeft dat gevolgen die verder reiken dan het bordje met rijst.

Inflatie

De afgelopen maanden is de inflatie in Indonesië met de peper mee de hoogte in geschoten. In december bereikte de inflatie bijna zeven procent en dat heeft de beleggers nerveus gemaakt.

De beurs, die het afgelopen jaar het ene na het andere record brak, begon op slag te zakken. In drie dagen tijd daalden de koersen met 8,77 procent en daarna bleef het kwakkelen.

De beleggers verkochten hun aandelen en wachten nu op stabielere tijden. En commentatoren waarschuwen voor een echte crisis. Zover reikt hier de macht van de sambal.