Categorie erbij, terreurdreiging kan nu ook 'aanzienlijk' zijn

Het lijkt wel een beetje op het weeralarm, de dreigingsniveaus voor terreuraanslagen in Nederland. Maar dan een alarm dat elke dag hetzelfde is.

Elke kwartaal maakt de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) bekend hoe het met de terreurdreiging staat. Tot vandaag waren er vier niveaus, maar al meer dan drie jaar staat het op 'substantieel'. En sinds het begrip elf jaar geleden werd ingevoerd, is het alleen maar 'substantieel' of 'beperkt' geweest. Om sneller een treetje te kunnen verhogen of verlagen, heeft de NCTV er nu een niveau tussengevoegd: 'aanzienlijk'.

De extra categorie betekent dat er meer ruimte is om het huidige dreigingsniveau te verlagen, zegt Dick Schoof, de nationaal coördinator. Maar voorlopig blijft het nog wel op 'substantieel' staan. "De kans op een aanslag in Nederland was reëel en dat is nog steeds zo."

Schoof verwacht ook in de nabije toekomst nog geen verlaging naar 'aanzienlijk'. "De dreiging vanuit ISIS en ook vanuit al-Qaida is duurzaam en structureel."

De vergelijking met het weeralarm gaat overigens niet op, zegt Liesbeth van der Heide van het Centre for Terrorism en Counterterrorism in Leiden. "Het weer verandert elke dag, maar hier gaat het om een gemiddeld beeld van terrorismedreiging voor de langere termijn."

Aanvankelijk waren de dreigingsniveaus vooral bedoeld om de Tweede Kamer in te lichten, zegt Van der Heide. De afgelopen jaren is de informatie aan het publiek steeds belangrijker geworden. "Maar we krijgen niet de geheime versie te zien die naar de Kamer gaat. Door het extra niveau kan het publiek iets beter geïnformeerd worden. Bovendien is er nu een rangorde aangegeven met cijfers één tot en met vijf. We staan dus nu op vier en die aanduiding geeft iets meer helderheid."

De dreigingsniveaus zijn in 2005 ingevoerd. Aanleiding waren de aanslagen in New York in 2001 en die in Madrid in maart 2004.

De dreigingsniveaus worden vastgesteld door de nationaal coördinator. Hij hoeft dat niet af te stemmen met de minister van Veiligheid en Justitie, hoewel hij daar wel onder valt. Van der Heide: "Als de minister het niet met het gekozen niveau eens is, kan hij niets beginnen. Dit is een beslissing die de nationaal coördinator persoonlijk neemt onafhankelijk van de politiek. Nederland neemt in dit opzicht een uniek positie in."

Waarschuwingen

Opmerkelijk is dat Europese landen elk hun eigen manier hebben om publiek, politiek en terrorismebestrijders te informeren. Zelfs de ons omringende landen doen het allemaal op hun eigen manier. De landen hebben wel eens geprobeerd om op één lijn te komen, maar de afzonderlijke regeringen konden het volgens Van der Heide niet eens worden over het doel. "Zo kent Duitsland helemaal geen publieke dreigingsniveaus, omdat de waarschuwingen daar alleen gericht zijn op de politiek."

België heeft vier dreigingsniveaus die, anders dan bij ons, lokaal kunnen verschillen. Zo had Brussel na de aanslagen van eerder dit jaar een hoger niveau dan andere delen van het land.

Na vandaag lijkt het Nederlandse systeem het meest op het Britse, zegt Van der Heide. "Daar hadden ze al vijf niveaus die ongeveer vergelijkbaar zijn met de categorieën die wij nu hebben."