Gaat de klok terug voor abortus in VS?
Als dokter Alan Braid 's morgens het terrein van zijn abortuskliniek oprijdt, moet hij regelmatig door een kleine haag van demonstranten rijden. Hij kijkt er na ruim veertig jaar niet meer van op. "Je raakt er aan gewend. Vreemde mensen in je tuin, doodsbedreigingen over de telefoon."
Toch maakt hij zich minder zorgen over deze religieuze activisten dan over de recente ontwikkelingen in de Amerikaanse wetgeving. Want abortus ligt voor het eerst in decennia politiek weer zwaar onder vuur. Tot op het allerhoogste niveau.
Het is alweer 43 jaar geleden dat de pro-abortusbeweging een grote overwinning boekte in het Hooggerechtshof in Washington. Amerika’s hoogste rechtbank bepaalde toen in de baanbrekende zaak Roe vs. Wade dat vrouwen het grondwettelijke recht hebben om een zwangerschap vroegtijdig te beëindigen.
Werk onmogelijk gemaakt
De keuze voor een abortus valt binnen het recht op privacy, was toen de conclusie. Maar veel - met name conservatieve - staten hielden altijd grote bezwaren.
Vooral de laatste jaren proberen Republikeinse leiders op allerlei manieren de abortusklinieken toch het werk onmogelijk te maken. Ze gebruiken daarvoor zogeheten Targeted Regulations on Abortions Providers, kortweg TRAP-laws.
Die strenge regels zijn niet gebaseerd op wetenschap, maar zijn pure ideologie.
"Dit heeft niets te maken met de bescherming van de gezondheid van vrouwen, zoals politici beweren, maar alles met het frustreren van ons werk", klaagt dokter Braid. Ook in zijn staat Texas werd in 2013 een reeks van zulke TRAP-laws ingevoerd.
Ze verplichtten klinieken zoals die van dokter Braid onder meer om te voldoen aan de ziekenhuisstandaard. "Neem deze extra wijde gangen, die moesten per se meer dan drie meter breed worden zodat er ziekenhuisbedden doorheen kunnen. Ook hebben we per operatiekamers een overdreven aantal voorbereidings- en herstelplekken nodig."
"Allemaal overbodig, omdat de meeste abortussen simpelweg per pil gebeuren. En eventuele operationele ingrepen worden al decennialang volkomen veilig in een dokterskamer gedaan. Die strenge regels zijn dus niet gebaseerd op wetenschap, maar zijn pure ideologie."
Om aan al die voorwaarden te voldoen bouwden dokter Braid en zijn partner een nieuwe kliniek, waarvoor ze 3 miljoen dollar hebben geleend van de bank. Ze behoren tot een zeer kleine groep zorgverleners die dat aankunnen en -durven. Veruit de meeste klinieken in Texas kunnen echter niet anders dan hun deuren sluiten.
Honderden kilometers reizen
Een van de ernstige gevolgen daarvan is dat hele gebieden in Amerika zonder abortusklinieken komen te zitten. Vrouwen moeten soms honderden kilometers reizen om een ingreep te ondergaan.
"Ik heb telefoontjes gehad van vrouwen die dat niet konden betalen en dan maar zelf een abortuspoging ondernemen; met soms vreselijke gevolgen", legt Angie Hayes uit.
Zij startte in 2013 het Clinic Access Support Network, dat hulp biedt aan vrouwen die niet op eigen kracht een dokter kunnen bereiken. Ze adviseert en pikt meerdere keren per week vrouwen op met haar auto: "Het verste dat ik en onze vrijwilligers rijden is 150 kilometer heen en weer terug. Als vrouwen nog verder wonen kopen we een buskaartje voor ze."
Ongrondwettelijk?
Het lijkt voor mensen als Hayes en dokter Braid wel of de klok wordt teruggedraaid. Na de baanbrekende uitspraak in de zaak Roe vs. Wade in 1973 zal het Amerikaanse Hooggerechtshof komende dagen opnieuw een oordeel moeten vellen over een abortuswet. Het Hof zal bepalen of de Texaanse TRAP-laws vrouwen indirect het grondwettelijke recht op abortus ontnemen.
De zaak komt overigens op een pikant moment voor de Hooggerechtshof zelf. Na het overlijden van rechter Scalia in februari is er nog geen vervanger aangewezen, waardoor het Hof momenteel slechts acht leden telt. De wet schrijft voor dat bij een 4-4 stand (en de kans daarop is zeker aanwezig) de uitspraak van de lagere rechter gehandhaafd blijft.
Dat zou dan betekenen dat de Texaanse wetten van kracht blijven en ook een sterke invloed zullen hebben op al die vergelijkbare maatregelen in andere staten.