Verhardt het politieke klimaat? En zo ja, wat doe je ertegen?
Is er sprake van een verruwing in het politieke debat en de samenleving? De vraag komt op na de moord op de Britse politica Jo Cox. Ze werd gisteren op een campagnebijeenkomst in Noord-Engeland vermoord.
Geweld en incidenten waren er vroeger ook. Maar de omgangsvormen in de publieke ruimte maken nu het verschil. Dat zegt Remieg Aerts, hoogleraar politieke geschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen in een gesprek met het NOS Radio 1 Journaal.
"We moeten tegenwoordig niet te kleinzerig zijn, door te denken dat het nu allemaal veel erger is dan in het verleden was", zegt Aerts. "Als we even een paar decennia terug gaan, moeten we ons die jaren niet nostalgischer voorstellen dan ze eigenlijk waren."
"In de de jaren 70 werden in Nederland vijf, zes grote aanslagen gepleegd door Zuid-Molukkers die treinen kaapten, ambassades bezetten, scholen gijzelden. In Duitsland was de Rote Armee Fraktion actief, in Italië de Rode Brigades. In Engeland en Noord-Ierland waren voortdurend zeer zware bomaanslagen met vele honderden doden."
We moeten een beetje relativeren of het nu wel zoveel erger is.
"Ook toen was er een politiek klimaat waarin het er zeer hard aan toe ging, niet alleen verbaal maar ook met geweld. We moeten een beetje relativeren of het nu wel zoveel erger is."
Is de politiek zelf schuldig?
"Politici richten zich steeds meer tegen de politiek zelf. Ze keren zich af van de politiek. En daar nemen ze hun aanhang in mee, dus ja, daar draagt de politiek zelf ook aan bij."
Wat is de rol van sociale media in het klimaat?
"Internet en sociale media maken het mogelijk dat veel meer mensen zich in de publieke sfeer mengen. Mensen vonden altijd wel wat; vroeger in de kroeg, nu in de publieke sfeer. Als je dat vuur voortdurend aanwakkert, dan nodig je mensen ook uit tot agressie."
Niet iedereen moet maximaal willen beledigen of maximaal beledigd willen zijn.
"Iedereen wordt geacht de hele tijd maximaal in de publieke ruimte aanwezig te zijn. Iedereen wil zich uiten en wordt uitgenodigd dat te doen. Die ruimte is ongelofelijk veel drukker en daarmee assertiever geworden. Dan kun je zeggen dat is goed, maar daar zitten ook gevaren aan."
Wat kunnen we daartegen doen?
"We moeten nadenken over hoe we met die publieke ruimte willen omgaan. Vroeger lag de nadruk op terughoudendheid, gereserveerdheid. Men was wel van een kerk of een levensopvatting, maar er was een soort afspraak om het private en de overtuiging niet al te sterk aanwezig te laten zijn in de publieke ruimte. Zo bleef de publieke ruimte een neutrale, betrekkelijk veilige sfeer."
"Wat we nu doen, via sociale media, is publieke ruimte ongelofelijk vullen en druk maken. We moeten ons afvragen of dat wel verstandig is omdat je dan letterlijk veel te dicht op elkaar zit en incidenten dan niet kunnen uitblijven."
"We zijn opgeroepen om assertief te zijn. Maar het kan helpen om in de publieke ruimte terughoudender te zijn. Niet iedereen moet het maximum hebben, niet iedereen moet maximaal willen beledigen of maximaal beledigd willen zijn. Dat zou al een beetje kunnen helpen."