IS wankelt, maar met wapens alleen is de strijd niet te winnen

Dorp voor dorp zien bewoners de zwarte vlag van Islamitische Staat van de daken verdwijnen. Het zelfverklaarde kalifaat in Syrië en Irak raakt steeds verder in het nauw. Maar het einde van IS is bepaald geen garantie voor vrede, zegt correspondent Sander van Hoorn.

IS ligt op dit moment zwaar onder vuur bij de steden Manbij en Raqqa in Syrië. In Irak zijn er tegelijkertijd offensieven bij Fallujah en Mosul. Overal verliest de terreurgroep terrein en ook financieel staat het kalifaat er beroerd voor. Daarnaast zijn honderden strijders gedeserteerd en moet de militaire leiding van IS de troepen herschikken om strategische punten te verdedigen.

"Bij de Turkse grens was IS eerst aan een opmars bezig waarbij de strijders het andere rebellen enorm moeilijk maakten", zegt Van Hoorn. "Maar daar zijn die andere rebellentroepen nu juist aan het winnen. Dat komt omdat IS zich er terugtrekt om zich te focussen op het front in Manbij. Dat ligt op een hele strategische plek bij de Turkse grens."

Ook op veel andere plaatsen in Syrië wordt weer zwaar gevochten. Van de gevechtspauze, begin dit jaar afgesproken en nooit helemaal nageleefd, is weinig meer over.

"Dat komt omdat de partijen die tegen IS strijden hun kans ruiken om hun gebied te consolideren of uit te breiden" zegt Van Hoorn. "Dat is een hele slechte situatie om met elkaar te gaan onderhandelen. De Koerden voelen zich bijvoorbeeld weer sterker worden. Dan ga je niet praten over eventuele vredesregelingen."

Zelfs als IS wordt verslagen, en die vrede er dan toch komt, zijn de problemen niet voorbij. Vooral in Irak speelt op de achtergrond de rivaliteit tussen Soennieten en Sjiieten een grote rol. Het zijn vooral Sjiitische milities die tegen het Soennitische IS strijden. Andere Soennietische groeperingen worden nauwelijks betrokken bij de strijd.

Na de Amerikaanse invasie in Irak in 2003 raakten de Soennieten hun machtspositie in Irak kwijt, wat leidde tot een golf van terreur door Soennitische milities. Na de val van IS zou zoiets nu opnieuw kunnen gebeuren, erkent ook een commandant van een speciale eenheid van het Iraakse leger die de afgelopen tijd door VICE News is gevolgd. "Om IS te verslaan zijn alleen militaire successen niet genoeg. We moeten ze ook ideologisch verslaan."

Om dat te bereiken moet Irak voor goed onderwijs zorgen en de gematigde islam verspreiden, zeggen de militairen. Van Hoorn: "Alleen zo voorkom je dat een nieuwe versie van IS de kop opsteekt als de oude uiteindelijk verslagen wordt."