Aanhoudingen vanwege huidskleur, incident of structureel probleem?

Etnisch profileren: selectie op basis van huidskleur en uiterlijk door de politie. De term is de afgelopen jaren vooral overgewaaid uit de Verenigde Staten. Gisteravond zei rapper Typhoon dat ook de Nederlandse politie zich er schuldig aan maakt. Hij werd van de weg gehaald omdat agenten zijn luxe auto verdacht vonden gezien zijn leeftijd en huidskleur.

"Dit is geen gevoel, dit komt stelselmatig voor", zegt Gideon Everduim. Hij is een van de initiatiefnemers van Controle Alt Delete, een organisatie die strijdt tegen etnisch profileren en politiegeweld. "Je voelt je opgejaagd. Je voelt je onzeker. Want je wordt gecriminaliseerd terwijl je niets hebt gedaan. Dat doet wat met een mens."

Controle Alt Delete-collega Cemil Yilmaz heeft zelf meegemaakt dat agenten etnisch profileren. "Als ik het vliegtuig uitstap wordt me gevraagd om een visum. En als ik autorijd of op straat loop wordt mijn ID-kaart gevraagd zonder een daadwerkelijke aanleiding. En zo kan ik nog wel even doorgaan."

Als hij de agenten vraagt waarom ze hem staande houden, hebben ze daar vaak geen antwoord op, zegt Yilmaz. Hij heeft honderden burgers gesproken, en concludeert daaruit dat het geen incidenteel probleem is.

Zijn bewering staat lijnrecht tegenover die van de Nationale Politie. "Het is geen schering en inslag", zegt korpschef Erik Akerboom. "Politiemensen gaan niet de straat op om etnisch te profileren. Ze gaan de straat op om criminaliteit te bestrijden. Helaas worden daarbij inschattingsfouten gemaakt. Daar moeten we van leren."

Controle Alt Delete is een app aan het ontwikkelen waarmee mensen die zich slachtoffer voelen van etnisch profileren, zich kunnen melden. Maar de politie voelt niets voor zo'n app, of voor extra maatregelen. Politiemensen maken in hele korte tijd inschattingen, zegt Akerboom. Dat doen agenten volgens hem op basis van signalementen en deskundigheid. "We willen niet dat ze dat op basis van vooroordelen doen."

Agenten krijgen voldoende opleiding om etnisch profileren tegen te gaan, zegt Akerboom.

Juriste en arabiste Laila al-Zwaini denkt dat een app of formulier de politie wel kan helpen om inzicht te krijgen in de staandehoudingen worden verricht. "De agent vult dan iedere keer als hij iemand aanhoudt in waarom hij dat gedaan heeft", zegt ze in het radioprogramma Nieuws en Co. "Dan kun je bijvoorbeeld concluderen dat er toch wel heel veel mensen met een bepaalde huidskleur worden aangehouden die niets hebben gedaan."

Typhoon reageerde gisteren rustig op de politieactie. Zwaini hoopt dat dit het begin kan zijn van een gesprek over etnisch profileren in plaats van een heftige discussie. "Het is goed dat de politie zo snel excuses heeft gemaakt en dat er gekeken wordt naar racisme binnen het korps."

"Als de politie er wat aan gaat doen, dan zijn we goed bezig", zegt Zwaini. Volgens haar wordt de discussie daardoor weggehaald van emotionele argumenten.

Minister van der Steur wil Typhoon vragen om mee te werken aan de opleiding van agenten. Zo kunnen agenten ervaren hoe het is om door etnisch profileren staande te worden gehouden.