Kunsthistoricus Rudi Fuchs met Stedelijk-directeur Beatrice Ruf
NOS Nieuws

Opwinding: eigenzinnige comeback van Fuchs in Stedelijk

  • Jeroen Wielaert

    Verslaggever

  • Jeroen Wielaert

    Verslaggever

Op de muur van de entreehal beneden wordt stevig gecopuleerd in neon, door zeven verstrengelde figuren, in allerlei kleuren. Met dat werk van Bruce Nauman begint Opwinding, de eigenzinnige tentoonstelling die kunsthistoricus Rudi Fuchs heeft gemaakt in het Amsterdamse Stedelijk Museum.

Op uitnodiging van directeur Beatrice Ruf maakt hij zo een opvallende comeback, in een typisch Fuchsiaanse ode aan de moderne kunst. Seks is niet het belangrijkste thema. Des te meer gaat het om de samenspraak van kunst in allerlei vorm en voorstelling.

Zo heeft Fuchs een bonte bijeenkomst gemaakt van aankopen die hij zelf heeft gedaan van kunstenaars als Jan Dibbets, Piet Mondriaan, Georg Baselitz, Tracey Emin, Gilbert & George, Damien Hirst, Donald Judd en Jannis Kounellis.

Aanstootgevend

Over de aankoop van die Seven Figures van Bruce Nauman is in 1994 nog de nodige ophef ontstaan. De critici vonden het te aanstootgevend en te duur: 640.000 gulden. De ophef woei over voor Fuchs (1942). In zijn eigenzinnigheid was hij wel wat gewend.

Hij is directeur geweest van het Van Abbemuseum in zijn geboorteplaats Eindhoven en daarna overgestapt naar het Gemeentemuseum Den Haag. Met het werk van Nauman kon hij opzienbaren als de nieuwe baas van het Amsterdamse Stedelijk.

In die functie heeft hij zelf ook gastconservatoren in huis gehaald. Het waren niet de minste: Harry Mulisch en koningin Beatrix. Nu hij het zelf heeft mogen doen, is hij met al zijn kennis ten eerste uitgegaan van wat voor hem het belangrijkste is: kijken. En daarna begon de ordening in een lijn zonder lijn behalve die ene: opwinding.

De zeven vrijende figuren voorbij loopt de bezoeker in de centrale zaal eerst tegen twee ijsbergen van Sol Lewitt aan, omringd door de stoel en de kast van Donald Judd. Achterin hangen werken van Jan Dibbets en Piet Mondriaan. Ai! Hier komt al meteen veel samen uit verschillende tijdperken.

Wat Rudi heeft gedaan, is die kunstwerken enorm met elkaar te laten praten.

Bart Rutten, hoofd collecties Stedelijk Museum

Bart Rutten heeft als hedendaags hoofd collecties van het Stedelijk met grote interesse gekeken naar de keuzes die Fuchs maakte tijdens de samenstelling.

Ook omdat Fuchs geen enkele inmenging toestond. "Het was een genot om dat mee te maken", zegt hij. En dan, heel enthousiast: "Wat Rudi heeft gedaan, is die kunstwerken enorm met elkaar te laten praten."

Fuchs zei tegen Rutten: "Ik jaag ze op, het ene kunstwerk jaagt het andere op om te laten zien hoe het zich aan de wereld presenteert."

Het is een groot spel met de klassieke moderne kunst geworden. Rutten beaamt dat gretig: "Ja, dat komt omdat Rudi veel vrijheid neemt. Kurt Schwitters hangt er ook, nog van voor de oorlog, met Mondriaan. Ze stampen nog net zo hard mee. Het is niet ouderwets, het is nog net zo levendig. En het staat nog steeds voor creativiteit die tot de dag van vandaag heel inspirerend is."

Opwinding biedt een samengaan van een doek van Kiefer met vallende engelen, een groot paneel van Gilbert & George met mannen in pakken en kerels met blote billen, een beestencarrousel van Nauman en een boeket van stalen staken van Kounellis, gadegeslagen door de koppen op het grote doek van Julian Schnabel.

Kunst moet regels overtreden. Een kunstenaar zoekt het onvoorstelbare.

Rudi Fuchs, kunsthistoricus

Het is opvallend, hoe vaak Kounellis, Nauman, Judd en Lewitt voorkomen. Het zijn lievelingen van Fuchs. Hij legt uit: "Het zijn heel bijzondere mensen die mij in mijn ontwikkeling begeleid hebben. Ik ben met ze bevriend geraakt. Kounellis zie ik nog regelmatig. Judd is helaas overleden. Ik denk er elke dag aan: hun onverzettelijkheid, hun concentratie, hun toewijding. En ook heel belangrijk voor mij: dat het met de hand gemaakt wordt. Het is ook kijken met de hand."

Is het tijdloze levenlust, wars van alle regels? Fuchs beaamt het graag. "Kunst moet regels overtreden. Een kunstenaar zoekt het onvoorstelbare. Dan moet je dingen doen die niet kunnen."

Fuchs is sinds enige tijd weduwnaar. "Ik werd triestig,’ zegt hij. "Dit was fijn om te doen. Ik heb me enorm vermaakt."

De tentoonstelling is een feest van herkenning voor de oudere generatie liefhebbers die de musea van Fuchs hebben bezocht. Hij weet zelf ook dat het een heel avontuur is voor jongere bezoekers.

Hij stelt vast: "Jonge mensen, medewerkers, jonge conservatoren die dit alles nog nooit gezien hebben, of alleen van naam kenden. Dat is ook goed. Alle wordt weer nieuw, zoals Jan Dibbets zei: 'Als je maar lang genoeg wacht, wordt alles weer nieuw'."

Fuchs heeft de getoonde werken ontdaan van hun titels. "Nee. Wat je ziet, zie je en dat is altijd goed, ook als het iets anders is dan je ziet. Als een schilder een vogel schildert en je ziet er een bloem in, dan is het een bloem. En veel werk is tegenwoordig untitled, toch?"

Kunst laat zien dat dingen altijd weer veranderen. Niks blijft hetzelfde. En dat is heel erg troostrijk in onze wereld.

Rudi Fuchs, kunsthistoricus

Wat aan Opwinding ook ontbreekt is de voormalige ophef over de getoonde kunst, wild tumult over al die ruigheid. "Dat tumult is weg", zegt Fuchs. "Dat is het mooie ervan. Het is vredig geworden, hè? Op een gegeven moment zeggen ze dat het mooi is, of indrukwekkend, meeslepend, of ontroerend. Dus uiteindelijk kom je tot een vredige omstandigheid."

Fuchs vervolgt dan, filosofisch en melancholiek tegelijk: "Er zit ook een goed thema onder dit alles. Want waar is kunst voor? Kunst laat zien dat dingen altijd weer veranderen. Niks blijft hetzelfde. En dat is heel erg troostrijk in onze wereld. We hebben te maken met vluchtelingen en al dat gedoe wat heel vreselijk is. Maar we weten ook dat de menselijke geest de kracht heeft om dingen te veranderen. Dat is wat kunstenaars laten zien. Het is eigenlijk de enige opdracht: je moet het zo maken dat de mensen zeggen: 'Goh, wat zie ik nou weer?' Dat is wat kunst is. Dat vind ik een troostrijke gedachte in deze miserabele wereld."

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl