'Turkije schendt vrijwel alle internationale verdragen'

Even gaan spelen in het park met hun neefje en twee nichtjes. Dat moeten de twee uit Syrië gevluchte broers hebben gedacht die samen met 24 familieleden in een appartement in de Turkse stad Antakya woonden. Politieagenten hielden hen aan en ze moesten mee naar het bureau; ze zouden niet de juiste papieren hebben. Een paar uur later zaten de vijf in een bus samen met andere vluchtelingen. Terug naar Syrië. Terug naar de oorlog.

Het is een van de getuigenissen die Amnesty International heeft verzameld. Uit het onderzoek blijkt dat Turkije sinds half januari enkele duizenden Syrische vluchtelingen illegaal heeft teruggestuurd naar Syrië. Amnesty vindt dat de deal die de EU onlangs met Turkije sloot, moet worden afgeblazen.

Met het terugsturen overtreedt Turkije veel internationale regels, zegt vreemdelingen- en asieladvocaat Flip Schüller. "Ja het is duidelijk dat Turkije hiermee alle internationale regels overtreedt. Het betreft overigens niet alleen Syriërs, maar ook Afghanen. Vorige week zijn er honderd zomaar op het vliegtuig gezet."

Volgens Schüller laten de uitzettingen zien dat Turkije geen veilig toevluchtsoord meer is. "Als dit de basis is van de deal tussen de EU en Turkije, is die deal onhoudbaar."

Hij roept het kabinet op zijn verantwoordelijkheid te nemen, vooral omdat Nederland als voorzitter van de EU een grote rol heeft gehad bij het tot stand komen van de afspraken. "Premier Rutte moet klip en klaar zeggen: zolang er geen duidelijkheid is, worden asielzoekers niet uitgezet naar Turkije."

Schüller vreest voor een stortvloed aan rechtszaken, als vluchtelingen naar Turkije worden gebracht en daarna naar landen als Syrië of Afghanistan. "Gebeurt dat, dan schendt de EU eigenlijk zelf ook het internationale verbod om mensen terug te sturen naar een oorlogssituatie." Dat verbod is onderdeel van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. "Ik geloof niet dat Europa dat op zijn conto wil hebben."

De geruchten over het terugsturen waren er al langer. "In december had Amnesty dit al onderzocht, en toen waren er al signalen dat dit gebeurde", zegt correspondent Lucas Waagmeester. "Ook klaagden asieladvocaten dat ze geen contact meer konden krijgen met hun cliënten."

Het is moeilijk te begrijpen waarom Turkije dit doet, zegt Waagmeester. "Turkije heeft steeds gezegd: wij laten deze mensen niet aan hun lot over, die helpen wij. Die ruimhartige houding tegenover vluchtelingen was lange tijd een pijler van het beleid. Turkije heeft veel meer gedaan dan welk ander land ook in de regio. Maar die politiek lijkt sinds een paar maanden voorbij."

Volgens Waagmeester komt dat waarschijnlijk door het beleid dat de EU voert: Turkije mag geen vluchtelingen meer doorlaten naar Europa. "Het lijkt erop dat de Turken zware maatregelen zijn gaan nemen om aan de wensen van Europa tegemoet te komen."