DNB waarschuwt voor zeepbellen en verslaving aan lage rentes

• 

  André Meinema

  Verslaggever economie

"De wereld houdt de adem in voor 2016". Zo begint bankpresident Klaas Knot het jaarverslag van De Nederlandsche Bank. De Nederlandse economie mag zich dan goed herstellen, maar toenemende twijfels over China, de kracht van de Amerikaanse economie en politieke hobbels in Europa zorgen voor lagere verwachtingen over de economische groei.

De gedaalde grondstoffenprijzen en vooral de lage olieprijzen blijven de inflatie drukken, tot onder nul. Lage inflatie is fijn voor de koopkracht van consumenten, maar ongezond voor schulden en economische hervormingen.

Lage inflatie betekent namelijk dat je voor een euro meer kan kopen omdat prijzen relatief langzaam stijgen. Tegelijkertijd leidt meer inflatie ertoe dat uitstaande schuld minder waard wordt. Bij een inflatie van zeg een half procent is een euro schuld eigenlijk 99,5 eurocent waard, bij een inflatie van twee procent bedraagt de schuld maar 98 eurocent.

Door de lage rente zijn landen met hoge schulden stukken goedkoper uit en is de noodzaak om te hervormen minder urgent, zo is de vrees.

Paardenmiddel

Knot blijft herhalen dat het beleid van de Europese Centrale Bank (ECB) met een ultra-lage rente van nul procent of lager en een ongekend schuldopkoopprogramma van 80 miljard euro per maand in feite niets meer uithaalt. Samen met de Duitse bankpresident Jens Weidmann behoort Knot tot de grootste critici van het huidige ECB-beleid.

Het paardenmiddel veroorzaakt bovendien nieuwe kwalen. "Het beleid loopt tegen grenzen aan en verhoogt de risico's op ongewenste neveneffecten, zoals zeepbelvorming, een ongezonde zoektocht naar rendement, het 'doorrollen' van probleemleningen, en verslaving aan lage rentes", stelt Knot.

Ze verergert de lage rente de problemen van pensioenfondsen, leidt die tot snel stijgende huizenprijzen, oplopende aandelenkoersen en meer vermogensongelijkheid.

Piept en kraakt

Het grote probleem van pensioenfondsen (een te lage dekkingsgraad, te weinig geld in kas voor al de pensioenverplichtingen) is overigens vooral een Nederlandse kopzorg. Het Nederlandse pensioenstelsel van kapitaaldekking - elke maand geld opzij zetten, sparen en beleggen voor later - is uniek in euroland. Het leverde eind 2015 een gigantische spaarpot bij de pensioenfondsen op van 1150 miljard euro.

Maar het systeem piept en kraakt. De vergrijzing en de lage rente vreten aan het pensioenen, terwijl flexibel werken en een miljoen zzp'ers de aanwas van het pensioenvermogen verlaagt.

DNB pleit voor een duurzaam pensioenstelsel door grondige hervormingen, bijvoorbeeld door toezeggingen over de hoogte van de pensioenuitkering te schrappen, meer keuzevrijheid te biedenen een bredere pensioenspaarplicht.

Half miljard

De lage rentepolitiek en de aankoopacties van de ECB kosten DNB bovendien geld. De opgekochte Nederlandse obligatieleningen, in totaal 31 miljard euro, staan op de balans van DNB. De krediet- en renterisico's blijven voor langere tijd groot, omdat de opgekochte obligaties lang op de plank liggen en bij eventuele snelle en scherpe renteverhogingen DNB veel geld kosten. Om die reden heeft de centrale bank alvast 500 miljoen euro opzij gezet, als voorziening bij tegenvallers.

De Nederlandse Staat lijdt ook onder de ECB-politiek, want de jaarlijkse winstuitkering van DNB aan de Staat valt in 2015 erg schamel uit. Slechts 174 miljoen euro, een daling van 80 procent in vergelijking met de 903 miljoen euro die DNB in 2014 nog afdroeg. De winstafdracht loopt al een paar jaar terug. In 2012 keerde DNB nog bijna twee miljard euro uit aan de Staat.