'Senaat gaat akkoord, maar Dekkers droomomroep is niet verwezenlijkt'

Met veel bombarie kondigde staatssecretaris Dekker in oktober 2014 een grootschalige wijziging van het mediabestel aan op het Veronicaschip in Amsterdam. En vandaag zal de Eerste Kamer, na veel vergaderen, formeel instemmen met de nieuwe Mediawet. "Nu, anderhalf jaar later, gaat de senaat akkoord, maar Dekkers droomomroep is verre van verwezenlijkt", zegt politiek verslaggever Margreeth Boer.

Dekker kreeg bij de behandeling van zijn wet veel kritiek en moest zijn plannen keer op keer wijzigen. Wat is er van zijn wet overgebleven en wat betekent dat voor de programma's op televisie?

Wat wilde Dekker bereiken?

Dekker had een grote hervorming van de publieke omroep voor ogen, die hij al in januari dit jaar had willen invoeren. Hij wilde het bestuursorgaan NPO meer invloed geven, de publieke omroep moest zich meer onderscheiden van de commerciële zenders en er zou geen plek meer zijn voor 'plat amusement'.

"Vanaf dag één was er al kritiek op de plannen", zegt Boer. "De PvdA vond het een belediging dat Dekker als locatie van de perspresentatie voor het Veronicaschip gekozen had. Maar ook inhoudelijk waren er veel bezwaren. Want welk programma is bijvoorbeeld plat amusement? Dat Dekker populaire programma's als Ranking the Stars en Bananasplit als voorbeelden noemde, maakte het er niet makkelijker op."

Zorgen om rol senaat

De Eerste Kamer eiste dat Dekker een deel van zijn plannen zou bijstellen. Normaal gesproken kan dat via een wijziging op het voorstel, een novelle, maar er waren nu zoveel aanpassingen nodig dat Dekker besloot om met een nieuwe aanvullende wet te komen.

Dekker zegde toe dat hij het grootste gedeelte van zijn oorspronkelijke Mediawet niet zou invoeren, tot alle eisen van de Eerste Kamer in de aanvullende wet zijn opgenomen. Vanuit de senaat is er veel kritiek op deze methode. Senaatsvoorzitter Broekers-Knol voelde zich zelfs genoodzaakt om aan het eind van het debat haar zorgen uit te spreken over de gevolgde procedure, gezien de staatsrechtelijke positie van de Eerste Kamer. "Het is een ongebruikelijke gang van zaken. Normaal gesproken komt de Tweede Kamer met wijzigingen, en stemt de Eerste Kamer voor of tegen. Nu leek het wel andersom", zegt Boer.

Wat is er van de Mediawet overgebleven?

- De publieke omroep moet zich vooral richten op programma's met informatie, cultuur en educatie. Er komt ook meer creatieve competitie, doordat omroepen met elkaar en met producenten van buiten moeten concurreren.

- De wens van Dekker om geen 'plat amusement' meer uit te zenden bij de publieke omroep is flink afgezwakt. Amusementsprogramma's kunnen gewoon worden uitgezonden, mits de NPO achteraf aannemelijk kan maken dat kijkers blijven hangen voor programma's met een meer educatief of informatief karakter.. Programma's als Ranking the stars en Bananasplit blijven dus mogelijk bij de NPO.

- Externe producenten mogen straks inderdaad programma's gaan maken voor de publieke omroep, zoals Dekker dat wil. Maar de omroepvereniging die dit programma gaat uitzenden kan (vooraf) inhoudelijke wijzigingen aanbrengen en moet meeproduceren.

- De NPO krijgt minder macht dan Dekker wilde. Zo wordt vastgelegd dat de NPO rekening moet houden met "de vrijheid en verantwoordelijkheid van omroeporganisaties voor vorm en inhoud van het media-aanbod".

- De NPO zal bij de beoordeling van programmavoorstellen niet gaan over presentatoren, gasten, onderwerpen of specifieke onderdelen van de vorm en inhoud. Dat blijft de verantwoordelijkheid van de omroep die het programma gaat uitzenden, zo heeft een deel van de omroepen afgesproken.

- De NPO krijgt de wettelijke taak om het publiek te betrekken bij programma's. Onduidelijk is hoe dat in de praktijk uitpakt.

- De NPO krijgt een regionale tegenhanger, die de RPO gaat heten. De oprichting van de Regionale Publieke Omroep vindt sowieso plaats op 1 april, ook als Dekkers aanvullende wet niet wordt aangenomen.

- De politiek zal zich niet meer bemoeien met de benoeming van de leden van raad van bestuur van NPO en RPO.

- Er komt mogelijk een kijkwijzer voor reclames. Dekker had toegezegd dit te onderzoeken na een wens van de SGP. Die partij wil dat er een kijkwijzermelding komt voor reclames zoals die van overspelsite Second Love.

- Er wordt geld apart gelegd voor levensbeschouwelijke programma's. Per jaar wordt er 12 miljoen euro voor gereserveerd.

Iets overeind houden

Al deze wijzigingen (op de oprichting van de RPO na) worden pas van kracht als de 'reparatiewet' met aanvullingen groen licht krijgt. Maar voor het zover is moet hij eerst langs het kabinet, de Raad van State, de Tweede Kamer en daarna weer naar de Eerste Kamer.

Toch is het nog de vraag of dit lukt, zegt Margreeth Boer. "De kans blijft bestaan dat de reparatiewet alsnog sneuvelt en dan gaan alle wijzigingen voor de publieke omroep niet door. Maar voorlopig zet staatssecretaris Dekker alles op alles om nog iets overeind te houden van zijn grote hervormingsplannen."