Politie schiet drie keer deze week, wat zijn de richtlijnen?

Bij drie incidenten deze week heeft de politie geschoten. Vandaag schoot de politie een man dood in het dorp De Kwakel. Agenten kregen een melding van een vechtpartij en zagen eenmaal ter plekke dat er een man met een mes op hen afkwam. Vervolgens schoot de politie hem neer. De man overleed aan zijn verwondingen.

Afgelopen weekend grepen agenten ook al naar hun wapen. In Assen werd een waarschuwingsschot gelost bij de arrestatie van een spookrijder en in Eindhoven werd een man op straat neergeschoten nadat hij een agent had bedreigd. Hij overleed woensdag aan zijn verwondingen. De incidenten roepen de vraag op wanneer een politieagent eigenlijk zijn wapen mag gebruiken.

De richtlijnen zijn als volgt geformuleerd: een agent mag geweld gebruiken om zijn taak, de handhaving van de rechtsorde, uit te voeren. Het gebruikte geweld moet dan wel in verhouding staan tot de ernst van de situatie en het misdrijf.

Een politieagent trekt zijn wapen dus niet zomaar. Hij of zij zal altijd eerst proberen een probleem verbaal op te lossen. Als dat niet het gewenste effect heeft, kan de agent wapens gebruiken, zoals pepperspray, de wapenstok of de politiehond inzetten.

Pas als het echt niet anders kan, trekt de agent zijn dienstwapen. Hij kan eerst een waarschuwingsschot lossen, zoals in Assen is gebeurd, of als de situatie dreigend is gericht op de verdachte schieten.

Ook mag een agent zijn wapen gebruiken om iemand aan te houden die van een ernstig feit wordt verdacht. In beide situaties moet er op de benen van de verdachte worden geschoten.

Soms is er sprake van noodweer. De situatie is dan zo dreigend dat een agent direct zijn wapen trekt. Hij mag dan ook op de romp van de verdachte schieten.

In alle gevallen waarbij er door een politiekogel iemand sterft of gewond raakt, volgt een onderzoek door de Rijksrecherche. Die onderzoekt of het gebruik van het vuurwapen rechtmatig was. In 2014, het laatste jaar waarover de politie cijfers over het vuurwapengebruik publiceerde, gebeurde dat 33 keer.

In één geval werd de agent veroordeeld omdat hij zijn dienstwapen onrechtmatig had gebruikt. Hij had in Rotterdam op een automobilist geschoten en zich daarbij volgens de rechtbank niet aan de voorschriften gehouden.

De zwaarste straf tot nu toe is twee jaar cel voor een agent uit Limburg die in 2013 van dichtbij door de ruit van een autoportier op een verdachte schoot. Hij raakte de bijrijder die zwaar gewond raakte en volgens de artsen had kunnen sterven als de kogel 1 centimeter meer naar rechts was afgevuurd. De zaak leidde tot veel tumult bij de politie omdat de agent zou hebben gehandeld uit noodweer. Het Openbaar Ministerie was het daar mee eens, maar de rechter oordeelde anders.

Volgens oud-korpschef Gerard Bouman heeft zo'n onderzoek na een schietincident een enorme impact op politiemensen. "Ze worden direct als verdachte van een ernstig misdrijf aangemerkt en dat doet geen recht aan de situatie. De huidige wetgeving maakt geen enkel onderscheid tussen iemand die uit veiligheidsoverwegingen geweld toepast en het gewelddadige gedrag van een doorsnee crimineel. Dat is voor mij en mijn collega’s lastig te verteren" zei hij in dat rapport over vuurwapengebruik.

In 2014 werd door de politie van Rotterdam het vaakst geschoten; 40 keer. Daarna volgde Amsterdam met negentien schietincidenten. De cijfers van 2015 zijn nog niet bekendgemaakt.