Nep of niet, het uniform zit de koning als gegoten

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

Met de uitreiking van de Militaire Willems-Orde aan het Korps Commandotroepen, voor hun buitengewone inzet in Afghanistan, zal koning Willem-Alexander aanstaande dinsdag opnieuw zijn bijzondere band met de Nederlandse krijgsmacht onderstrepen. Toch zit er voor veel militairen een rafelrandje aan. De koning zal bij deze ceremonie, live te zien bij de NOS, ongetwijfeld in uniform verschijnen. Maar dat is een 'nepuniform'.

Bij zijn aantreden als koning nam Willem-Alexander ontslag uit militaire dienst. Als geste aan de krijgsmacht draagt hij sindsdien nog wel af en toe een uniform, maar zonder rangonderscheidingstekens. Een "kerstboom zonder ballen", commentarieerde een generaal bij de landmacht.

Toch zit zo’n uniform de koning als gegoten. Volgens de grondwet (artikel 97) "heeft de regering het oppergezag over de krijgsmacht". Als staatshoofd vormt de koning, al heeft hij geen echte macht, samen met het kabinet de regering. Willem-Alexander is dus lid van de regering. En hij kan natuurlijk geen ondergeschikte functie vervullen in een organisatie waarvan hij formeel tegelijkertijd (mede) de baas is.

De koning vervulde zijn dienstplicht bij de Koninklijke Marine. Tot zijn troonsbestijging had hij als reserveofficier hoge militaire rangen bij marine, landmacht, luchtmacht en marechaussee. Veelvuldig verscheen hij bij publieke optredens in uniform. Bij zijn huwelijk was hij gekleed in het groot tenue van de Koninklijke Marine in de rang van kapitein-ter-zee. Als oud-militair heeft de koning nog steeds het recht om een uniform te dragen.

Om de krijgsmacht, waarmee de Oranjes al sinds de Tachtigjarige Oorlog een speciale band hebben, te plezieren verschijnt Willem-Alexander "bij militaire en andere passende gelegenheden" geregeld in een uniform van een van de krijgsmachtdelen.

Ter vervanging van de voor militairen zo belangrijke onderscheidingstekens zijn die voorzien van een speciaal voor de koning ontworpen 'onmilitair' koninklijk distinctief: "een wapenbeeld opgemaakt met de Rijksappel, het Rijkszwaard en de Scepter". Het staat allemaal tot in detail en rijk geïllustreerd opgetekend in een Koninklijk Besluit uit 2013 'houdende vaststelling van het Koninklijk distinctief'.

Vooral voor de Koninklijke Marine was de verschijning van een rangloze koning even slikken. Daar had men er stiekem op gehoopt dat de nieuwe vorst, uiteraard alleen symbolisch, tot admiraal gebombardeerd zou worden. Deze hoogste militaire rang in ons land, voorbehouden aan een Oranje, wordt sinds de 19de eeuw in ons land niet meer gebruikt.

De ijzervreters van het Korps Commandotroepen (de groene baretten) krijgen dinsdag, bij de uitreiking aan hen van de oudste en hoogste ridderorde en ‘dapperheidsonderscheiding’ die ons land kent, behalve met een koning in nepuniform óók nog te maken met een vrouwelijke minister van Defensie. De eerste in de geschiedenis van ons land: Jeanine Hennis-Plasschaert (VVD).

Maar dankzij de overgrootmoeder, grootmoeder en moeder van koning Willem-Alexander – dankzij de monarchie dus – is het voor Nederlandse militairen al meer dan 100 jaar heel gewoon om voor niet-geüniformeerde vrouwen te paraderen en te salueren.