De rode kimono

Voor het eerst alle kimono-schilderijen van Breitner bij elkaar

  • Rachel de Meijer

    Redacteur

  • Rachel de Meijer

    Redacteur

Geesje Kwak, ze werd slechts 22 jaar, maar ze is voor eeuwig vastgelegd op de beroemde kimono-schilderijen van 19e eeuwse schilder George Hendrik Breitner. Het Rijksmuseum heeft ze nu voor het eerst alle dertien bij elkaar gebracht.

Een van de werken is zelfs sinds 1946 niet meer te zien geweest. Voor dat schilderij, Anna, stond het zusje van Geesje model. Acht van de werken die eind 19e eeuw zijn gemaakt komen uit privécollecties, de rest hangt in verschillende Nederlandse musea.

Schipperskind

Breitner sprak over de schilderijen in een brief aan een vriend en noemde ze "de Japansche vrouwtjes". Maar Geesje was allesbehalve exotisch. Het toen 16-jarige meisje kwam uit een arbeidersgezin en woonde in de Amsterdamse Dapperbuurt. Ze was de dochter van een Zaanse schipper die in 1880 naar Amsterdam was verhuisd.

Breitner woonde ook in Amsterdam en had een atelier aan de Linnaeusstraat. Vanuit zijn raam observeerde hij gewone mensen, nam foto’s van ze en schilderde ze. Waarschijnlijk sprak Breitner Geesje op straat aan met het verzoek voor hem te poseren.

Geesje vormde met haar androgyne uitstraling, haar fijne gelaatstrekken en ranke lichaam een groot contrast met de vaak stevige donkerharige vrouwen uit de Jordaan, die hij daarvoor schilderde. Het meisje stemde toe en stond twee jaar model voor de schilder.

Japan

Breitner haalde zijn inspiratie voor de schilderijen uit Japanse prenten. Die waren eind 19e eeuw erg hip. Door de handelsrelaties tussen Nederland en Japan kwamen veel Japanse spullen in Europa terecht. Het was chic om een kimono als kamerjas te dragen en kunstenaars gingen Japanse motieven schilderen.

Breitner legde Geesje vast op camera en papier voordat hij haar op het linnen vereeuwigde. Door hetzelfde motief, een meisje in kimono, steeds vanuit een ander perspectief te verbeelden, probeerde Breitner het onderwerp te doorgronden.

Hij gebruikte voor de schilderijen drie verschillende kimono’s: een blauwe, een witte en een rode. De werken met blauwe kimono laten het model steeds vanaf de rug zien, in een spiegel aan de muur is het gezicht te zien. Bij deze schilderijen lijkt de nadruk meer op de compositie dan op de kleding te liggen.

Het oorringetje

Op de rode schilderijen echter spat de kimono van het linnen af. Het meisje lijkt bijna te verdrinken in het felrode gewaad dat rijk versierd is met bloemmotieven. De achtergrond is net zo exotisch als de kleding zelf: Perzische tapijten, een kamerscherm met bloemen, weelderige kussens.

Ook de witte schilderijen stralen die warmte uit, waarbij de matte glans van de witte zijde zo perfect geschilderd is dat je de stof bijna kan voelen. Op het ene schilderij is Geesje een uitdagende jonge vrouw, op het andere eerder een kind, spelend met een bloem. Soms kijkt ze verveeld, dan weer dromerig of lijkt ze in diepe slaap. Het zijn verstilde sensuele werkjes, ze stralen rust uit.

Meisje in witte kimono

De kimono-schilderijen behoren tegenwoordig tot Breitners meest geliefde werken. In zijn eigen tijd was dat anders. Een kunstcriticus schreef: "Japansche vrouwen in gebloemde kleeding, het hoofd rustende op kussens, vrouwenmenschen van verdacht uiterlijk en ongegeneerd van houding." Geesje, weggezet als een ordinair wulps hoertje.

De vruchtbare samenwerking tussen haar en de schilder stopt als Geesje samen met haar zus Anna naar Zuid-Afrika emigreert. Daar sterft ze als ze 22 is, waarschijnlijk aan tuberculose.

Tentoonstelling

In het Rijksmuseum hangen de schilderijen nu in een zaal bij elkaar. Breitner zelf heeft ze nooit zo bij elkaar gezien, want als een werk af was, werd het gelijk verkocht.

In een andere zaal wordt ook de ontstaansgeschiedenis van de kimono-schilderijen getoond. En er hangen twee kimono's, maar dat zijn niet de kimono's die Breitner gebruikte. Die zijn verloren gegaan.

De tentoonstelling is in de Philipsvleugel van het museum te zien van 20 februari tot en met 22 mei.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl