Waarom kreeg serieverkrachter Gerard T. geen tbs?

Gerard T. werd door de rechtbank in Utrecht veroordeeld tot 16 jaar gevangenisstraf, maar hij kreeg geen tbs opgelegd. Wim Perlot, de leider van het coldcaseteam en destijds ook betrokken bij de zaak, noemt dat zeer onbevredigend.

Tbs of terbeschikkingstelling is een behandelmaatregel die de rechter oplegt aan mensen die zware misdrijven hebben gepleegd en lijden aan een psychiatrische ziekte of stoornis die hun gedrag beïnvloedt. Het doel van de terbeschikkingstelling is om de stoornis te behandelen en herhaling te voorkomen en zo de samenleving veiliger te maken.

"Tegen de Utrechtse serieverkrachter kon geen tbs worden opgelegd, omdat er geen stoornis kon worden vastgesteld", zegt justitieverslaggever Remco Andringa.

"De verdachte werkte niet mee aan onderzoek in het Pieter Baan Centrum (PBC) en heeft simpelweg tijdens de zeven weken dat hij daar ter observatie zat niets losgelaten. Daarnaast hebben de deskundigen niets aan hem kunnen zien dat duidt op een stoornis."

Per jaar worden zo'n 220 verdachten onderzocht in het PBC. In 20 procent van die onderzoeken, dus gemiddeld 44 keer per jaar, kan het PBC geen rapport uitbrengen omdat een verdachte weigert mee te werken. Dan kan er dus ook geen tbs worden geadviseerd.

Wel onderzoek

Volgens het ministerie van Veiligheid en Justitie betekent het weigeren om deel te nemen aan onderzoek overigens niet dat er geen onderzoek plaatsvindt. Mensen worden alsnog bij al hun bezigheden in het PBC geobserveerd en wekelijks door een psycholoog en psychiater bezocht.

Ook vindt er dossieronderzoek plaats en wordt gesproken met mensen die de verdachte kennen. "In het merendeel van deze gevallen kunnen we alsnog stoornisgerelateerde relevante informatie aan de rechter geven en die kan dan zelf beslissen om tbs op te leggen", zegt een woordvoerder van het ministerie. Maar bij Gerard T. was dat dus niet het geval.

Verdachten weigeren vaak om mee te werken aan het onderzoek omdat de einddatum van de tbs niet vaststaat. De terbeschikkingstelling heeft geen vooraf bepaalde duur en kan iedere keer met maximaal twee jaar worden verlengd.

In principe moet een tbs-behandeling in zes jaar zijn afgerond. Maar als in die periode het gevaar op herhaling niet is afgenomen, gaat de veroordeelde naar de zogenoemde longstay-afdeling. Als ook daar geen verbetering te zien is, kan iemand in principe levenslang in een tbs-kliniek opgesloten blijven. Jaarlijks willen tientallen verdachten dat risico dus niet lopen en weigeren medewerking aan het tbs-onderzoek.

Inzage in medisch dossier

Er ligt een wetsvoorstel klaar om de behandeltijd in tbs-klinieken te verkorten. Daarin staat ook dat rechters inzage moeten krijgen in het medisch dossier van verdachten om op die manier te kunnen bepalen of iemand een psychische stoornis heeft. Dat laatste is omstreden omdat de vrees bestaat dat mensen met psychische problemen geen hulp meer zoeken als ze weten dat die informatie later tegen ze kan worden gebruikt.

Het is nog niet bekend wanneer het wetsvoorstel in de Eerste Kamer wordt behandeld.