Ontmoeting paus en patriarch kan geschiedenisboeken in
Tientallen jaren diplomatie waren nodig om de breuk na bijna duizend jaar te lijmen, maar tot een fusie van kerken zal het zeker niet komen. Toch kan de omhelzing van paus Franciscus als leider van de Rooms-Katholieke Kerk en patriarch Kirill, leider van de Russisch-orthodoxe kerk, de geschiedenisboeken in.
Paus Franciscus en patriarch Kirill zullen elkaar vandaag ontmoeten voor een besloten overleg op Cuba. De paus, onderweg voor een bezoek aan Mexico, maakt een tussenlanding op het eiland voor de drie uur durende ontmoeting met Kirill, die al enige dagen op Cuba verblijft.
Na afloop zullen de kerkleiders een gezamenlijke verklaring naar buiten brengen die vermoedelijk ingaat op oorlogen in het Midden-Oosten en Afrika en de vervolging van christenen.
"De ontmoeting tussen de leiders van de katholieke en Russisch orthodoxe kerk is historisch en is een belangrijke stap in de relatie tussen de twee kerken", schrijft de persdienst van het Vaticaan over de toenadering. "De Heilige Stoel en de Patriarch van Moskou hopen dat het een teken van hoop is voor mensen van goede wil."
Verzoening
Wantrouwen, openlijke ruzies en vooral de angst dat de ene kerk de gelovigen van de andere afpakt zullen de redenen zijn dat het lang duurde. Na de breuk in 1054 dreven katholieken en Russisch-orthodoxen steeds verder uit elkaar. De groeiende dominantie van de katholieke kerk in Europa in de afgelopen twee eeuwen voedde het wantrouwen.
Daarnaast kreeg de Russisch orthodoxe kerk te maken met massale vervolging tijdens het Sovjetregime, waarbij duizenden priesters werden verbannen en geëxecuteerd.
Tweede Concilie
Een eerste voorzichtige toenadering ontstond na het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren zestig, die vereniging van verschillende kerkgroepen nastreefde. Ook bloeiden met de glasnost kerken in Rusland weer op.
Het zou wel duren tot de dood van Kirills voorganger Alexius II, en die van de Poolse paus Johannnes Paulus II, voor verzoeningspogingen echt resultaat hadden. Een rol in dat proces kreeg de Cubaanse leider Raúl Castro, die herhaaldelijk als boodschapper tussen Moskou en Rome fungeerde.
Er zal in Havana vast een gemeenschappelijke verklaring komen. Maar de wereld zal er niet door veranderen.
Paus Franciscus zelf sprak eerder van een omhelzing met zijn "orthodoxe broeders". Hij ging bij een audiëntie op het Sint-Pietersplein in op de noodzaak tot het smeden van bruggen, aangezien "muren uiteindelijk allemaal vallen". "We kunnen niet zeggen dat we in een vreedzame wereld leven. Ik sprak eerder van een Derde Wereldoorlog in stukjes. Maar om ons heen is de oorlog al in volle gang. Tegenover patriarch Kirill heb ik steeds de noodzaak uitgesproken hem te ontmoeten. Hij heeft diezelfde wil."
"Historisch is de ontmoeting absoluut", zegt NOS-correspondent David Jan Godfroid in Moskou. "Maar het is moeilijk te duiden wat precies de gevolgen zullen zijn. De verschillen zijn enorm. En dan heb ik het niet alleen over ethische, kerkhistorische of liturgische kwesties. De orthodoxe kerk is min of meer stil blijven staan op het moment van het schisma. Bovendien zijn kerk en staat in Rusland nauw met elkaar verweven. Er zal in Havana vast wel een gemeenschappelijke verklaring tegen de vervolging van christenen, waar ook ter wereld komen. Maar de wereld zal er niet door veranderen."