Beatrix ook als pensionado rolvast en koersvast

• 

  Piet van Asseldonk

  Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

Prinses Beatrix, die morgen 78 jaar wordt, is als pensionado even rolvast en koersvast als ze dat in de 33 jaar van haar koningschap was. Ze houdt zich verre van politiek getinte uitspraken en blijft nauwgezet binnen de marges van de voor haar nog steeds geldende ministeriële verantwoordelijkheid. Met geregelde openbare optredens neemt ze haar zoon en opvolger representatief werk uit handen zonder hem ook maar een moment voor de voeten te lopen.

Als koninklijk pensioentrekker heeft Beatrix materieel gezien niets te klagen. Ze krijgt van rijkswege een geïndexeerde jaartoelage van zo’n anderhalf miljoen euro en mag gebruik maken van een speciaal voor haar ingericht Haags onderkomen naast Paleis Noordeinde. Bovendien kan zij bij haar activiteiten rekenen op ondersteuning van de hofhouding, hoeft ze voor (vlieg)reizen niet te betalen en neemt de overheid de beveiliging van haar woonhuis, Kasteel Drakensteyn, voor haar rekening.

Rolverdeling

Bij de aankondiging van haar aftreden als koningin drie jaar geleden, liet Beatrix meteen al weten dat ze ook na haar troonsafstand zou blijven doorwerken. "Ik hoop dat ik velen van u nog dikwijls kan ontmoeten", zei ze toen. Bij haar publieke optredens legt de vroegere koningin een voorkeur aan de dag voor de (hoog)culturele wereld. Afgelopen donderdag was ze nog bij de opening van het Holland Dance Festival in Den Haag. Er lijkt op dit punt sprake van een rolverdeling tussen Beatrix en Willem-Alexander waarbij, wat karikaturaal geformuleerd, de eerste staat voor de concertzaal en de tweede voor de sporttribune. Zo concludeerde NRC-Handelsblad recentelijk nog dat Willem-Alexander "zich anders dan zijn moeder weinig laat zien in de culturele wereld".

In tegenstelling tot een teruggetreden politicus heeft een afgetreden koningin haar handen niet vrij. Prinses Beatrix is tot haar dood lid van het Koninklijk Huis en valt daardoor onder de ministeriële verantwoordelijkheid. Dat maakt het haar onmogelijk vrijuit over haar regeerperiode te praten, haar opvolger te bekritiseren of politiek omstreden uitspraken te doen. Mastodontengedrag of het schrijven van memoires, waar sommige ex-politici hun pensioentijd mee vullen, zitten er dus voor prinses Beatrix niet in.

De pers

Opzienbarende interviews, zoals Juliana er na haar aftreden eentje gaf aan Maartje van Weegen, hoeven we van Beatrix ook niet te verwachten. Ze had en heeft niets met de pers. "De leugen regeert", liet ze zich in 1999 tegenover hoofdredacteuren ontvallen. Twee belangrijke televisiegesprekken tijdens haar koningschap 'gunde' ze dan ook aan de niet-journalisten Hella Haasse (schrijfster) en Dorien Pessers (hoogleraar rechtstheorie).

Alleen al om dynastieke redenen hoeft koning Willem-Alexander niet bang te zijn dat zijn moeder hem publiekelijk de maat zal nemen of in de wielen zal rijden. Het is in het belang van de monarchie, en dus van de Oranjefamilie, dat de koning en zijn familie niet in opspraak komen. Beatrix is daarvan diep doordrongen. Haar tijdige terugtreden ten gunste van een nieuwe generatie en haar prudente 'pensioeninvulling' getuigen daarvan.