'Lang geleden dat vrijheid in de wereld er zo slecht voor stond'
Autoritaire regimes stellen zich steeds agressiever op tegen hun burgers. Vrijheden staan wereldwijd meer onder druk dan we in de hele afgelopen generatie hebben gezien. Dat zegt Kenneth Roth, voorzitter van mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch.
Het jaarrapport, gepresenteerd in Istanbul, geeft een somber beeld. “In landen als Rusland en China is het ongeschreven pact tussen de leiders en burgers -wij zorgen voor welvaart, jullie laten ons regeren- verlopen. De welvaartsgroei valt tegen, de leiders worden bang voor hun burgers en treden keihard op.”
Ook over Europa is Human Rights Watch zeer negatief. “Europa is in paniek en heeft vluchtelingen tot zondebok gemaakt,” zegt Roth, die de aanpak van de vluchtelingencrisis ‘een gevaarlijke chaos’ noemt.
Istanbul
“Istanbul is een epicentrum van beide problemen,” verklaart Roth zijn keuze voor de Turkse miljoenenstad als locatie voor de presentatie van zijn jaarrapport. “Turkije was in 2015 de springplank naar Europa voor een miljoen vluchtelingen. Tegelijk is president Erdogan de belichaming van de autoritaire leider die niet tegen kritiek kan.”
Erdogan is volgens Roth bezig met een keiharde campagne tegen alle krachten die hij ziet als een politieke bedreiging. En hij gebruikt daarvoor terreurdreiging als legitimatie, zegt Roth. “Hij heeft het constant over ‘propaganda voor terreur’. Wie kritiek heeft op zijn beleid, wordt beschuldigd van propaganda voor terreur.”
“Als je een leider wilt zijn in een democratie, dan moet je man genoeg zijn om kritiek te incasseren,” zegt Roth. “Burgerrechten aanvallen, kranten sluiten, journalisten en critici arresteren, dat heeft niets te maken met een strijd tegen terreur. Dat heeft alles te maken met een leider die niet tegen kritiek kan.”
Europa
Roth ziet die tendens op veel plekken in de wereld. “Meer dan we in een hele generatie hebben meegemaakt”, zegt hij.
Maar ook Europa krijgt ervan langs. “Europa houdt zichzelf voor de gek door zich na de aanslagen in Parijs te richten op de dreiging die zou uitgaan van vluchtelingen.” Terwijl het probleem volgens Human Rights Watch ligt bij de sociale uitsluiting van migranten die al veel langer in Europa zijn.
Door de vluchtelingen tot zondebok te maken, versterkt Europa het probleem, zegt Roth. “Want terroristen willen dat: zij zijn uit op spanningen tussen Europeanen en hun moslimgemeenschappen.”
Chaos
De manier waarop Europa omgaat met de vluchtelingenstroom vanuit het Midden-Oosten noemt Roth chaotisch. Europa ondermijnt zijn eigen veiligheid, zegt hij. “De huidige chaos maakt het makkelijk voor IS om zich onder de mensen te mengen.” Door het beter te organiseren wordt het niet alleen veiliger voor vluchtelingen, maar ook voor Europeanen zelf.
“Bovendien kun je dan mensen buiten houden die alleen maar op zoek zijn naar een nieuwe baan,” zegt Roth. “En geef je mensen die er echt recht op hebben de kans om veilig te komen. Dat zou humaan zijn.”
Lichtpunt
Is het dan echt allemaal ellende? Gaat het nergens in de wereld de goede kant op? Jawel, zegt Roth. “Hoewel er afgelopen jaar veel slecht nieuws was op het terrein van mensenrechten, is er een vreedzame, democratische omslag aan de gang in Myanmar, waar decennialang een bruut militair regime aan de macht is geweest.”
Roth noemt ook Nigeria en Venezuela, waar corrupte leiders zijn vervangen of onder druk staan, omdat burgers er genoeg van hebben. “Dus er zijn zeker plekken waar het langzaam de juiste kant op beweegt. Maar in het algemeen was dit een jaar met vooral immense uitdagingen.”