Niet ziek en toch een doodswens: Ik zit hier maar te zitten

Ouderen die een einde willen maken aan hun leven hebben vaak het gevoel dat ze niet meer meedraaien in de maatschappij, dat ze er niet mee toe doen. "Ze missen verbinding met de wereld", zegt onderzoeker Els van Wijngaarden in het NOS Radio 1 Journaal. Ze hoopt dat de commissie die onderzoek doet naar zelfdoding vanwege een 'voltooid leven' daar rekening mee houdt.

Van Wijngaarden promoveert binnenkort aan de Universiteit voor Humanistiek op een onderzoek naar ouderen die weliswaar nog redelijk gezond zijn, maar toch dood willen. "Zij blijken sterk het gevoel te hebben dat ze uitgerangeerd zijn", vertelt ze. "Ze voelen zich niet begrepen en teruggeworpen op zichzelf." Verder zijn sommige ouderen zo bang om totaal afhankelijk te worden van anderen dat ze liever sterven.

"De mensen die ik heb gesproken, dachten actief na over hun levenseinde. Ze overwogen bijvoorbeeld om te stoppen met eten en drinken, om hun medicatie af te bouwen of ze waren juist pillen aan het sparen om zo een einde aan hun leven te maken."

Eenzaamheid is een te simpele verklaring voor hun doodswens, blijkt uit het onderzoek van Van Wijngaarden. "Ik heb ook mensen gesproken met een prima sociaal netwerk. Maar dat blijkt niet altijd genoeg."

Een 94-jarige man vertelde haar: "Ik heb twee zoons. Met mijn jongste zoon heb ik een goede band, hij houdt een oogje in het zeil. Ik heb ook een partner met wie ik een fijne lat-relatie heb. Maar voor mij is dat niet langer een reden om te blijven leven."

Een 92-jarige man vertelde Van Wijngaarden dat hij zijn werk als opzichter op een schip miste toen hij een cruise maakte. "Als het schip vertrekt, heeft iedereen werk te doen. Behalve jij, jij zit daar maar." Een 84-jarige vrouw vertelde eenzelfde verhaal. "Ik zit hier maar. Onnodig te wezen. Dan is het makkelijk om naar de dood te gaan verlangen."

Advies

Binnenkort brengt een commissie onder leiding van voormalig SCP-directeur Paul Schnabel een advies uit over de mogelijkheden van hulp bij zelfdoding aan mensen die hun leven voltooid achten. Op dit moment is euthanasie alleen toegestaan bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden.

De VVD vroeg in 2013 om dat onderzoek, onder meer omdat de Nederlandse Vereniging voor een Vrijwillig Levenseinde (NVVE) campagne had gevoerd voor verruiming van de regels rondom hulp bij zelfdoding. Die campagne kon rekenen op veel steun.

"Ik hoop dat de commissie niet alleen heeft gekeken naar mogelijkheden om hulp bij zelfdoding wettelijk te regelen", zegt Van Wijngaarden. "Ik hoop dat ze ook hebben gekeken naar de vraag hoe we kunnen zorgen dat mensen op een zinvolle manier oud worden."

"Onder de doodswens van ouderen zit een duidelijke wens om er maatschappelijk en sociaal weer toe te doen. Die behoefte moeten we adresseren."