Euthanasieregels bij dementie verduidelijkt

Mensen met ernstige dementie moeten euthanasie kunnen krijgen, ook als ze dat zelf niet meer kunnen uiten. Er moet dan wel een wilsverklaring liggen uit de tijd dat ze nog helder van geest waren. Dat staat in de onlangs vernieuwde 'handreiking' over euthanasie van de ministeries van Volksgezondheid en van Veiligheid en Justitie.

Demente patiënten wekken soms de indruk dat ze niet ondraaglijk lijden aan hun dementie, maar wel aan de bijkomende lichamelijke aandoeningen, zoals ernstige benauwdheid of pijn, staat in de nieuwe handreiking.

"In die gevallen mag een dokter euthanasie toepassen, ook als een patiënt dit niet meer duidelijk kan maken in woord of gebaar. Maar er moet dan wel een schriftelijk euthanasieverzoek zijn, dat de patiënt eerder heeft opgesteld."

Duidelijkheid

Volgens de handreiking is dit tot nu toe een paar keer gebeurd. Patiënten wordt aangeraden met hun arts in gesprek te blijven over euthanasie en te zorgen voor een euthanasieverklaring. Als niet duidelijk is of de euthanasiewens nog bestaat op het moment dat de patiënt niet meer duidelijk kan aangeven wat hij wil, is de kans groot dat de arts de euthanasie niet uitvoert.

De nieuwe handreiking is opgesteld om de onduidelijkheid weg te nemen over de mogelijkheden van euthanasie bij dementie. Er staat een handleiding in voor het opstellen van een euthanasieverklaring.

In de handreiking van de artsenorganisatie KNMG uit 2012 staat nog dat een patiënt zelf moet kunnen aangeven dat hij echt uit het leven wil stappen. Dat maakte het voor artsen erg moeilijk aan een eerder vastgelegde euthanasiewens tegemoet te komen, ook als er een verklaring was.

Communicatie

Rutger Jan van der Gaag, voorzitter van de artsenorganisatie KNMG, is blij met de duidelijkheid die de handreiking verschaft. "Er was onduidelijkheid in gevallen waarin je niet meer met de patiënt kunt communiceren", zegt hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Waar het om gaat is dat je op de een of andere manier van de patiënt moet weten dat dit echt zijn of haar wil is. Dat moet je via allerlei tekenen kunnen vaststellen."

"Er blijven gevallen waarin je geen euthanasie kunt verlenen, omdat de patiënt niet weet waar het over gaat. Je kunt niet tegen iemand die niet dood wil zeggen: 'U heeft het opgeschreven, dus gebeurt het'. Dat is niet aan de orde."

Volgens Van der Gaag speelt de discussie niet zozeer tussen artsen, maar zit het debat meer tussen de arts en de maatschappij. "Artsen zijn daarbij de waakhond om te zorgen dat niemand tegen zijn wil of op gezag van een ander geëuthanaseerd wordt."

Behoefte

De NVVE, de vereniging voor vrijwillige euthanasie, zegt in een reactie blij te zijn met de nieuwe handreiking. Voorzitter Margo Andriessen: "De handreiking geeft meer duidelijkheid over de euthanasiewet en vooral artsen hadden daar grote behoefte aan. Veel artsen meenden dat euthanasie niet kan bij dementie. Nu is weer bevestigd dat dat wel kan als de patiënt ernstig lijdt, een wilsverklaring heeft opgesteld en daarover vaker heeft gesproken met de arts. Artsen kunnen hier niet meer omheen."