Vluchtelingen in Zweden blijven welkom, maar moeten ook integreren
Zweden is nog steeds één van de populairste bestemmingen voor vluchtelingen die Europa bereiken. Maar de asielopvang staat onder hoge druk en voor het eerst gaat Zweden het vluchtelingenbeleid aanscherpen. Ook het integratieproces wordt onder de loep gehouden: "We moeten leren om ook eisen te stellen", zegt de leidster van een opvangcentrum. "Anders ben ik bang dat het systeem bezwijkt."
Twee Syrische jongens komen druk pratend uit het gebouw van de Migratiedienst in Malmö. Zakarea van 23 kwam acht maanden geleden aan, de 20-jarige Abdalkader drie maanden geleden. "We zijn broers", roepen ze vrolijk uit. De blijdschap dat ze elkaar hebben gevonden en de hoop op een toekomst in Zweden straalt van hun gezichten af. Zakarea heeft al een verblijfsvergunning en volgt taalles. "Zweden is goed voor ons", zegt hij.
Onzeker
De Syrische man die in het gebouw van de Migratiedienst zit te wachten, is zorgelijker over de toekomst. Ook hij kwam acht maanden geleden aan. Vandaag werd hij verenigd met zijn vrouw en samen kijken ze gelukzalig naar foto’s van familieleden, die nog in Syrië zijn.
Hoe zij in Zweden een toekomst moeten opbouwen, is onzeker. "Woning, werk, het is allemaal moeilijk in Zweden. Ik woon nu op het platteland, maar het probleem is dat er daar geen banen zijn. En ik ben hier niet gekomen voor een uitkering", zegt hij. "Misschien was het beter geweest om naar Duitsland te gaan."
Controles
Voor het eerst gaat de Zweedse regering het asielbeleid aanscherpen en worden tijdelijke verblijfsvergunningen de regel. Ook zijn er grenscontroles ingevoerd, onder meer bij het treinverkeer dat via de Oresundbrug uit Denemarken komt. Bij Hyllie-station, de eerste Zweedse halte over de Oresund, staan groepjes agenten klaar om reizigers met een donker uiterlijk om papieren te vragen.
Mensen die in Zweden asiel willen vragen, worden met de bus naar het aanmeldcentrum in Malmö gebracht. Maar vluchtelingen die naar Noorwegen of Finland willen doorreizen, worden nu teruggestuurd naar Denemarken. Zweden wil meer controle hebben op wie er binnenkomt en hoopt het aantal vluchtelingen te verminderen.
Dat lukte de afgelopen weken, maar onduidelijk is of dat door de aanscherpingen komt of doordat in de winter minder vluchtelingen de oversteek durven te maken.
Buurland Denemarken, dat een veel strenger beleid dan Zweden voert, is als de dood voor meer vluchtelingen. De Deense regering heeft als reactie op de Zweedse grenscontroles het asielbeleid voor de zoveelste keer aangescherpt. Tot nog toe merkt Denemarken geen stijging van het aantal vluchtelingen. De verhouding tussen Zweden en Denemarken heeft intussen wel een dieptepunt bereikt. Denemarken verwijt Zweden naïviteit, Zweden vindt het Deense beleid asociaal.
Vanaf begin januari wil Zweden de grenscontroles nog grondiger aanpakken. Dan mag personeel van treinen, veerboten en bussen alleen nog reizigers met geldige papieren vervoeren. Nalatigheid is duur: vervoersbedrijven die illegale passagiers laten meereizen, krijgen een boete van meer dan 5000 euro
Nieuwe wind
Het is een nieuwe wind die in Zweden waait. De afgelopen jaren heeft Zweden als een van de weinige landen in Europa vastgehouden aan een ruimhartig asielbeleid. Nog steeds geldt politiek een cordon-sanitaire om de rechts-populistische Zweden-Democraten buiten te sluiten. Maar die partij groeit gestaag en is nu één van de grootste.
In september sprak de sociaal-democratische premier Lofven nog een menigte van 150.000 Zweden toe, tijdens een manifestatie “Refugees Welcome” in Stockholm. "Het Europa dat ik ken, verwelkomt mensen op de vlucht voor oorlog. Mijn Europa bouwt geen muren, we helpen elkaar als de nood hoog is", zei Lofven.
De prognose van het aantal vluchtelingen dat in 2016 naar Zweden komt, is inmiddels verhoogd van 74.000 naar 160.000. De Migratiedienst zegt: "Eerst was Zweden nog een land in het noordelijke deel van het Schengengebied. Nu is het alsof Zweden een directe grens met Turkije heeft."
Een groot deel van de Zweden steunt de aanscherping van het asielbeleid. "Het is niet leuk maar wel noodzakelijk", zegt Louise Örstad. Ze zit op een bankje op het treinstation in Malmö om haar baby borstvoeding te geven, terwijl gewapende politieagenten langs lopen. "Deze mensen moeten ook integreren."
Ondanks een daling van het aantal asielzoekers in de laatste maanden staat de Migratiedienst, die de asielopvang regelt, onder hoge druk. Er zijn te weinig opvangplaatsen en lange wachttijden. De Migratiedienst huurt opvangplek van zowel gemeenten als ondernemers.
Door het gebrek aan opvang bij gemeenten is de Migratiedienst steeds afhankelijker geworden van ondernemers, die financieel vaak het onderste uit de kan willen halen. Daarom probeert de Migratiedienst gemeenten op te roepen om alternatieve opvangplaatsen te creëren. Zo wil Malmö een dorp van snel opgetrokken barakken bouwen.
We moeten uitleggen dat de dokter gratis is, omdat iedereen hier belasting betaalt.
Tegelijkertijd wordt er in Zweden nu ook gediscussieerd over integratie van vluchtelingen. Volgens critici heeft het beleid van zowel linkse als rechtse regeringen gefaald en leven immigranten in een parallelle samenleving met sporthallen, restaurants en winkelcentra waar de Zweden niet komen.
Asa Dufbäck runde verschillende asielcentra en vindt dat vluchtelingen in de opvang vaak aan hun lot worden overgelaten: "We moeten leren om ook eisen te stellen", zegt ze. "In Zweden zijn we heel goed in het opstellen van regeltjes met rechten voor vluchtelingen. Iedereen weet bijvoorbeeld precies hoeveel vierkante meter een vluchteling mag eisen. Maar we moeten deze mensen ook introduceren in de Zweedse samenleving. Uitleggen dat het hier een zonde is om te laat te komen. En dat de dokter gratis is omdat iedereen belasting betaalt."
Volgens Dufbäck is het zaak om de integratie van vluchtelingen hoog op de agenda te zetten. Dufback: "We moeten ze actiever wijzen op verplichtingen. Vluchtelingen een warm hart toedragen, dat is niet genoeg."