'Poetins regime is binnen tien jaar voorbij'
Twee jaar geleden, een paar dagen voor Kerstmis, kwam er onverwacht nieuws uit Rusland. De voormalige oliemagnaat Michail Chodorkovski kreeg amnestie, na negen jaar in een strafkamp te hebben gezeten. Hij was in 2005 tot tien jaar veroordeeld vanwege belastingontduiking en fraude in de jaren negentig.
Algemeen werd aangenomen dat president Poetin hem en zijn oliebedrijf Yukos vooral wilde straffen voor zijn verzet tegen het regime. Chodorkovski had oppositiepartijen financieel gesteund tijdens de verkiezingen van 2004. Yukos werd ontmanteld, miljarden vloeiden uit het bedrijf in de staatskas.
De vrijlating van Chodorkovski was een verrassing, maar kwam ook niet geheel toevallig aan de vooravond van de Olympische Winterspelen in Sotsji. Ook twee leden van de feministische punkrockband Pussy Riot kregen amnestie. Het leek een gebaar van verzoening om critici de wind uit de zeilen te nemen. Officieel kreeg Chodorkovski gratie vanwege de slechte gezondheid van zijn moeder, en nadat hij een brief aan Poetin had geschreven.
Na zijn vrijlating reisde Chodorkovski eerst naar Berlijn, waar zijn zieke moeder werd behandeld. Daarna vestigde hij zich in Zwitserland. Chodorkovski beloofde zich niet meer met politiek te bemoeien, ook dat zou een reden voor zijn vervroegde vrijlating zijn geweest. Maar aan die belofte heeft hij zich niet gehouden.
In 2014 begon hij de beweging Open Rusland om mensen bij elkaar te brengen die zich willen inzetten voor de democratie en een rechtsstaat in Rusland. Na de moord op de oppositiepoliticus Boris Nemtsov in februari waarschuwde hij voor een burgeroorlog in Rusland. Die is uitgebleven en er is nauwelijks openlijke kritiek mogelijk in het land.
Huiszoekingen
"Poetin beschouwt me als bedreiging", zegt hij nu in een interview met de BBC, "omdat ik eventueel democratische kandidaten kan helpen bij de verkiezingen van 2016." Komend jaar wordt in Rusland een nieuw parlement gekozen.
Gisteren werd Chodorkovski bij verstek gearresteerd. Er is een internationaal aanhoudingsbevel tegen hem uitgevaardigd. Hij wordt beschuldigd van het opdracht geven van de moord op een burgemeester van een Siberische stad in 1998. Justitie liet deze week onder meer kantoorruimtes van zijn stichting doorzoeken. "Ze zijn gek geworden", schreef hij gisteren op zijn website. "Ze doen huiszoekingen bij de buren, die destijds tien jaar oud waren."
Politiek asiel
Chodorkovski overweegt nu dus politiek asiel aan te vragen in Groot-Brittannië. Van daaruit zou hij veiliger kunnen doorgaan met het verzet tegen Poetin. Volgens hem is het "veel te optimistisch" om nu over een machtswisseling in Moskou te spreken. Maar hij zegt ook: "Ik ben ervan overtuigd dat dit regime binnen tien jaar verdwijnt en ik hoop dat ik daarin een rol zal spelen."
Chodorkovski is niet de enige criticus van Poetin die zijn toevlucht in Londen zoekt. Ook zakenman Boris Berezovski en geheim agent Aleksandr Litvinenko verbleven er na hun vertrek uit Rusland. Litvinenko stierf door vergiftiging met polonium, Berezovski werd dood gevonden met een strop om zijn nek.
Chodorkovski is niet bang dat hem in Londen gevaar dreigt. "Ik heb tien jaar gevangen gezeten, ze hadden me elke dag makkelijk kunnen vermoorden", zegt hij tegen de BBC. "In Londen voel ik me veel veiliger dan in al die jaren."
Vertrek uit Zwitserland
Volgens Zwitserse media is hij al uit dat land vertrokken. Hij had zich in het voorjaar van 2014 met zijn gezin in Rapperswil in het kanton St. Gallen gevestigd. Volgens een regionale krant heeft zijn vrouw zich in oktober persoonlijk bij de burgemeester afgemeld. Het gezin vertrok "om persoonlijke redenen" naar Londen. Het vermogen van Chodorkovski wordt door de Zwitsers geschat op een paar honderd miljoen euro, een fractie van de miljarden die hij ooit in Rusland had.