Tweemaal zoveel rechtszaken over zorg
Zo'n 2200 mensen zijn dit jaar naar de rechter gestapt omdat ze het niet eens waren met de zorg die ze van hun gemeente kregen. Dat is een verdubbeling vergeleken met 2014. Toen begonnen ongeveer ongeveer duizend mensen een rechtszaak over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). Meestal gaat het om huishoudelijke hulp.
Dit jaar is er vooral sinds september sprake van een snelle toename. De teller stond toen op 1438, eind december zijn het er ongeveer 2200, schat de Raad voor de Rechtspraak.
Amsterdam had de meeste zaken, maar omdat daar veel illegalen een beroep op de Wmo deden, is de situatie in de hoofdstad niet goed vergelijkbaar met de rest van het land.
In Utrecht stapten meer dan honderd mensen naar de rechter; ook Rotterdam, Den Haag, Waalwijk en Haarlem moesten zich tientallen keren verantwoorden, meldt de Raad voor de Rechtspraak.
Ruime spelregels
“In verreweg de meeste gevallen wint de cliënt”, zegt de belangenvereniging Ieder(in). “Gemeenten nemen meer beleidsvrijheid dan de wet hun biedt. De rechter moet ze dat een paar keer zeggen voor ze hun beleid aanpassen.”
Als voorbeeld noemt Ieder(in) de gemeenten Berkelland en Stadskanaal. Een of twee zaken verliezen, vinden gemeenten niet zo erg, zegt jurist Wevers. Maar zodra er meer dan vijf mensen naar de rechter stappen, passen ze hun beleid aan.
De belangrijkste uitspraken over de huishoudhulp in de gemeenten worden komend jaar verwacht. Dan buigt de Centrale Raad van Beroep zich over de principiële vraag hoeveel maatwerk gemeenten verplicht zijn te leveren. Ook Utrecht ziet die uitspraken als 'belangrijke landelijke ijkpunten'.
Intimidatie
Veel mensen die klachten hebben, maken toch niet de gang naar de rechter, zegt advocaat Matthijs Vermaat. Soms omdat ze dat niet willen, maar vaak ook werpen gemeenten drempels op: “Wij merken dat gemeenten een agressief ontmoedigingsbeleid voeren. Ze zeggen bijvoorbeeld dat mensen geen kans maken bij de rechter, of ze worden geïntimideerd. Dat knaagt aan de rechtsbescherming van kwetsbare mensen en dat vinden wij een zorgelijke ontwikkeling.”
Belangenvereniging Ieder(in) herkent dat beeld. "Wij krijgen signalen over druk en soms zelfs intimidatie. Mensen die van hun gemeente te horen krijgen dat als ze bezwaar aantekenen of in beroep gaan, dat gevolgen kan hebben voor toekomstige indicaties."
Seniorenorganisatie ANBO zegt dat gemeenten vaak gebrekkige of zelfs onjuiste informatie geven over de rechten die mensen hebben.
De Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) komt met een lezing en zegt dat gemeenten juist enorm hun best doen om mensen op een juiste manier te informeren en te ondersteunen.
Een woordvoerder van staatssecretaris Van Rijn benadrukt dat Nederland een rechtsstaat is en dat iedereen de gang naar de rechter moet kunnen maken. "Als er inderdaad druk zou zijn vanuit bepaalde gemeenten om dat niet te doen, is dat belachelijk."