Limburgs trots en trauma: 50 jaar na de mijnsluitingen
De mijnstreek is de slag als gevolg van de mijnsluiting nog steeds niet te boven. Uit een rapport over het sociaal beleid in Parkstad na de mijnsluiting, in de periode van 1965 tot en met 2015, blijkt dat de gevolgen nog steeds zichtbaar zijn in Limburg. Het rapport is geschreven in opdracht van de provincie.
De onderzoekers van bureau Ecorys constateren dat de sociale problemen zich concentreren in een aantal oud-mijnwerkersbuurten, vooral in Heerlen en Kerkrade. In deze 'zwarte gaten' van Parkstad is sprake van een laag opleidingsniveau, zwakke gezondheid en een inmiddels derde generatie werklozen. De werkloosheid in deze wijken is hoger dan elders in de provincie.
Van zwart naar groen
De afkeer van alles wat met de mijnen te maken had, leidde in de jaren zeventig tot een systematische afbraak. Bijna alle mijngebouwen werden gesloopt. En de naam van de Oostelijke Mijnstreek veranderde in Parkstad.
Van zwart naar groen was het credo van de overheid. Limburg moest het mijnverleden zo snel mogelijk achter zich laten. In Limburg is er daarom nog maar weinig dat er nu nog aan herinnert dat 50 jaar geleden dagelijks duizenden mijnwerkers onder de grond verdwenen om kolen naar boven te halen.
Begin van het einde
17 december 1965 is voor veel Limburgers een zwarte dag. De toenmalige minister van Economische Zaken, Joop den Uyl maakte op die dag bekend dat de mijnen zouden sluiten. Het was het einde van een tijdperk.
Trauma is misschien een groot woord, maar het sluiten van de mijnen had grote gevolgen voor veel gezinnen. Vaders zaten opeens zonder werk. Of ze moesten worden omgeschoold na jaren ‘ondergronds’ te zijn geweest. Oudere mijnwerkers gingen vervroegd met pensioen of kwamen in de WAO met rugproblemen of stoflongen.
De versteende longen van mijn opa konden aan het einde van zijn leven geen zuurstof meer opnemen.
Tijdens de opening van het Jaar van de Mijnen haalde EU-commissaris Timmermans, telg van een Limburgse mijnwerkersfamilie, herinneringen op. Beide opa's van Timmermans werkten in de mijn.
Een van hen loopt net als zoveel anderen stoflongen op, vertelt Timmermans. "De versteende longen van mijn opa konden aan het einde van zijn leven geen zuurstof meer opnemen. Hij was daarover niet bitter, wel over de mijnarts die beweerde dat het door het roken kwam."
Rouwrandje
Na de mijnsluitingen voelden veel oud-mijnwerkers zich afgedankt en weggestopt in de WW, bijstand of WAO. Duizenden 'kompels' kregen stoflongen of zijn inmiddels overleden. Maar niet iedereen kreeg daarvoor erkenning en een bijbehorende uitkering.
Tot woede en verdriet van veel 'kompels' en hun families. De oud-mijnwerkers moesten zich aanpassen.
De gevolgen van de mijnsluitingen waren dramatisch voor Zuid-Limburg. Maar liefst 45.000 mijnwerkers en 30.000 werknemers in toeleveringsbedrijven verloren hun werk. Voor veel oud-mijnwerkers en hun kinderen heeft het jubileum daarom een rouwrandje.
Nieuw werk en weer werkloos
De Nederlandse regering beloofde voor iedereen vervangend werk te zoeken en de Limburgse economie extra te stimuleren. Met speciale premies werden bedrijven gestimuleerd om naar Limburg te verhuizen.
Veel oud-mijnwerkers gingen werken in de industrie, bijvoorbeeld bij DAF in Born of DSM in Geleen. En de regering vestigde sommige overheidsdiensten in de voormalige Mijnstreek, zoals het Centraal Bureau voor de Statistiek in Heerlen.
Maar door de oliecrisis in 1973 kwamen veel bedrijven in de problemen. En veel oud-mijnwerkers verloren voor de tweede keer in korte tijd hun baan. Eind jaren 70 zat in de Oostelijke Mijnstreek de helft van de beroepsbevolking thuis: werkloos, afgekeurd of vervroegd met pensioen.
En Limburg voelt nog steeds de gevolgen van het mijnverleden. Er verzakken af en toe oude mijngangen, waardoor huizen beschadigd worden. In 2011 verzakte zelfs een heel winkelcentrum in Heerlen. En tot op de dag van vandaag is de werkloosheid en armoede in de voormalige mijnstreek hoger dan in de Randstad.