'Zorgtaken van kassamedewerkers moeten goed afgebakend worden'

"Als mensen zo lang mogelijk thuis moeten blijven wonen, betekent dat ook dat er een soort permanent toezicht moet komen op ouderen. Het is een creatieve stap om supermarkten hierin te betrekken", vindt hoogleraar Margo Trappenburg.

Ze vindt het Haagse project waarbij kassamedewerkers van Albert Heijn-filialen gaan letten op het welzijn van ouderen geen gek idee. "Mensen komen allemaal in een supermarkt." In de wijken Loosduinen en Escamp, waar relatief veel ouderen wonen, gaan zorgorganisaties winkelpersoneel trainen om bepaalde signalen van ouderen op te pikken.

Volgens Trappenburg, die bij de Universiteit Utrecht werkt als bijzonder hoogleraar en hoofddocent Bestuurs- en Organisatiewetenschap, is het project een gevolg van de omslag die in Nederland gaande is naar de participatiemaatschappij. "De overheid trekt zich terug, maar de vraag naar zorg blijft. Het werk moet op een andere manier worden georganiseerd. Je ziet dat het dan gratis moet gebeuren door mantelzorgers of buurtbewoners."

Voor de caissières in Den Haag, die er een taak bij krijgen, is het belangrijk dat dit soort werk duidelijk wordt afgebakend. "Zodat het niet de schuld van de caissière is als er iets over het hoofd wordt gezien. Het moet duidelijk zijn tot waar die verantwoordelijkheid reikt", zegt Trappenburg.

De hoogleraar vindt het daarom verstandig dat er ook professionele zorgmedewerkers aanwezig zijn in de winkel. "Dat dit vrijwilligers zijn, past in de trend die in Nederland gaande is. Betaald werk wordt vervangen door vrijwilligers en familieleden."

Het verdwijnen van de verzorgingsstaat en daarmee het verschuiven van werk is ook in andere sectoren te zien. Zo loopt er in Schiedam een proef waar postbezorgers een oogje in het zeil houden in de wijk. Postbodes letten daar op zaken als zwerfvuil of hondenpoep, in ruil voor een extra vergoeding.

"Die postbodes zijn een andere kant van het verhaal", legt Trappenburg uit. "Het betaalde werk van de postbodes verdwijnt steeds meer, maar de functie is er nog. PostNL zoekt daarom naar een andere invulling van de functie. Zo wordt werk opgepakt dat door gemeenten wordt afgestoten, zoals het beheren van vuilnis."

Burn-out-scenario

Trappenburg vindt het jammer dat de verzorgingsstaat wordt opgebroken. "Het was een mooie vorm van arbeidsevenwicht. Gezonde mensen betalen belasting voor kwetsbare mensen, die vervolgens verzorgd kunnen worden door mensen die daar een prima boterham aan verdienen."

Ze waarschuwt dat de participatiemaatschappij kan leiden tot een burn-out-scenario. "Het wordt zwaar als je naast een full-time baan voor vier dementerende ouders moet zorgen. De andere kant is wel dat iedereen actiever solidair is met elkaar."