Afweercellen als pacman achter kankercellen aan

Kankercellen volgen bij hun uitzaaiingen gebaande paden. Ze maken geen weefsel kapot maar verplaatsen zich door de ruimtes die al gemaakt zijn door bloedvaten, zenuwbanen en ander weefsel. De cellen van het afweersysteem volgen diezelfde routes om achter de kwaadaardige cellen aan te gaan.

Celbioloog Bettina Weigelin heeft dat proces tijdens haar promotieonderzoek met een heel krachtige en geavanceerde microscoop in beeld gebracht bij muizen. Ze heeft gekeken naar de uitzaaiing van melanomen. Een melanoom is een meestal agressieve vorm van huidkanker.

Pragmatisch

De cellen van een zich uitzaaiende tumor kruipen als het ware door het lichaam door de holle ruimtes tussen spierweefsel en langs zenuwbanen en bloedvaten. De kankercellen kiezen heel pragmatisch voor de weg van de minste weerstand om zich te verplaatsen.

Wapenwedloop

De cellen van het immuunsysteem halen alles uit de kast om tumorcellen te doden. Maar die kankercellen doen wat ze kunnen om te ontsnappen aan de afweercellen.

Soms krijgen de afweercellen de rondreizende tumorcellen eronder, maar vaker lukt dat niet. Dan gaan de tumorcellen zich weer vermenigvuldigen en verliest het natuurlijke afweersysteem van het lichaam de controle. In dat geval zijn medicijnen, bestraling, chemotherapie of een combinatie van die behandelingen nodig.

CTL-cellen

Weigelin heeft onder meer gekeken naar de manier waarop één bepaalde categorie afweercellen te werk gaat. Daarbij ontdekte ze dat deze cytologische T-lymfocyt (CTL) bij een tweede poging soms kankercellen die ongevoelig zijn geworden voor de reactie van het immuunsysteem toch kunnen doden.

Ze constateerde dat effect zowel in nagemaakt weefsel in het laboratorium als in levende weefsel van muizen. De effectiviteit van de CTL-cellen was het grootst in gebieden waar ze het talrijkst waren.

Immuuntherapie

Dat is precies de kern van immuuntherapie. Bij die methode om het eigen afweersysteem van mensen te stimuleren worden CTL-cellen uit het lichaam van patiënten gehaald. Vervolgens worden die in het laboratorium vermeerderd en weer teruggeplaatst in de patiënten.

Hoe massaler CTL-cellen in de aanval gaan tegen kankercellen, hoe groter de kans dat ze winnen. Daarbij is ook van belang hoeveel van die CTL-cellen erin slagen om binnen te dringen in de tumor en hoe lang ze het daar volhouden. Weigelin hoopt dat haar studie tot aanpassingen van immuuntherapieën zal leiden die deze effectiever maken.