Koning Willem-Alexander en premier Mark Rutte tijdens de Algemene Vergadering van de VN
NOS Nieuws

'Rolverdeling tussen koning en premier ligt gevoelig'

  • Piet van Asseldonk

    Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

  • Piet van Asseldonk

    Redacteur Koninklijk Huis, schrijft wekelijks over actuele ontwikkelingen rond het koningshuis.

De rolverdeling bij publieke optredens tussen staatshoofd koning Willem-Alexander en premier Rutte ligt gevoelig. Die kan zelfs leiden tot een verkapte rivaliteit tussen staatshoofd en regeringsleider. Een tekenend voorbeeld: Rutte leidt een handelsdelegatie naar China, vlak voordat de koning daar op staatsbezoek gaat. En niet Willem-Alexander, maar Rutte reikt diploma's uit aan de Koninklijke Militaire Academie. Het is voor het eerst dat een minister-president dat doet.

Formeel is het allemaal goed geregeld. De koning vertolkt bij ingrijpende gebeurtenissen in algemene, apolitieke termen de gevoelens van het volk en roept op tot nationale eenheid en saamhorigheid. De premier kan zich politiek als leider van het kabinet juist uitgesproken en krachtig uitlaten. Zodra het om gebeurtenissen gaat met een meer politieke lading ligt het dus voor de hand dat de premier het voortouw neemt en de koning zich op de achtergrond houdt.

Bij de MH17-ramp treedt Rutte meteen op als nationale crisisleider en bezweert hij de natie alles te doen om de daders voor de rechter te brengen en de slachtoffers en hun nabestaanden de helpende hand te reiken. Pas in een later stadium spreekt een bewogen Willem-Alexander het volk toe via een geïmproviseerde televisietoespraak.

Helaas, deze YouTube video is niet meer beschikbaar

Bij het uitbarsten van de vluchtelingencrisis blijkt een 'nationaal antwoord' problematisch. De premier plaatst het probleem vooral in internationaal perspectief. Hij moet schipperen tussen de verschillen van mening in zijn kabinet waar het gaat om de opvang van vluchtelingen. Door die politieke tweespalt kan uiteraard ook de koning 'zijn' verontruste volk niet bemoedigend of geruststellend toespreken.

Hij beperkt zich tot een enkel symbolisch gebaar door buiten aanwezigheid van de pers een bezoek te brengen aan het Centraal Orgaan opvang asielzoekers. Later - tijdens een persgesprek aan het einde van zijn staatsbezoek aan China - toont Willem-Alexander zich vooral bezorgd over de hoge toon waarop het vluchtelingendebat in ons land wordt gevoerd. Over het probleem zelf zwijgt hij.

Koning Willem-Alexander uit zijn zorgen over de verharding in het vluchtelingendebat

Direct na de recente terreuraanslagen in Parijs neemt premier Rutte krachtige woorden in de mond. Hij spreekt over een oorlog tegen het terrorisme. Koning Willem-Alexander, staande voor ook de eenheid tussen autochtonen en allochtonen in ons land, beperkt zich tot een bericht op de Facebookpagina van het Koninklijk Huis waarin hij zich diep geschokt toont.

De altijd al lastige rolverdeling tussen koning en premier bij publieke optredens in crisissituaties kent nog een actuele complicatie. Mark Rutte leidt een niet homogeen kabinet; de PvdA en de VVD liggen immers ideologisch ver uit elkaar. Dat noopt hem tot behoedzaamheid. Om zich niettemin – electoraal van belang – te manifesteren als leider van het land, is het voor hem verleidelijk zich op nationale momenten te manifesteren.

Daardoor komt hij gemakkelijk in het vaarwater van de koning, die nog bouwt aan zijn gezag. Strubbelingen daarover blijven verborgen, want de koning en de premier spreken per (staatsrechtelijke) definitie altijd met één mond.

Deel artikel:

Advertentie via Ster.nl