Hitler maakt schrikbarende comeback in Er Ist Wieder Da

• Jeroen Wielaert

  Verslaggever

Een selfie maken met Hitler. Het is een verrassend plezier, midden in Berlijn. Ook voor de Führer zelf is het een groot genoegen, bij zijn onverwachte terugkeer in Duitsland zeventig jaar na zijn dood. Hoe brutaal het zich verder ontwikkelt, is te zien in Er Ist Wieder Da. De film is al een grote hit in Duitsland, vanaf morgen is hij ook te zien in Nederland.

Adolf Hitler speelde bij zijn opkomst in de jaren dertig van de vorige eeuw in op de frustraties en angsten van het Duitse volk. De radio was destijds zijn beste propagandamedium. Luid schreeuwend ging hij door de ether. De rest is gruwelgeschiedenis.

Mediasensatie

Nu loopt hij ineens weer rond in Duitsland, op basis van het boek van Timur Vernes, verschenen in 2011. Hitler is verbaasd over wat er aan angst en haat onder de mensen leeft. "Dit volk heeft me erg verrast", merkt hij op.

Heel enthousiast is Hitler over de nieuwe media die hij op zijn rondgang leert kennen: de televisie en het internet. Sneller dan toen maakt hij zich er razendsnel populair mee, met zijn charme en charisma inspelend op de onderbuikgevoelens van de Duitsers. Er Ist Wieder Da fungeert treffend als een spiegel van de natie. Dat was ook een belangrijke laag in het boek van Vernes: de confrontatie met de duistere wensen van het volk.

De teruggekeerde Führer krijgt vooral via het internet ook snel grote aanhang onder de Duitse jongeren. Met genoegen stelt hij vast: "De jeugd heeft de toekomst".

Historicus Chris van der Heijden is docent op de School voor de Journalistiek in Utrecht. Hij heeft gemerkt dat Hitler nauwelijks leeft bij zijn studenten. "Het is een grote naam, maar hij zegt ze verder heel weinig", zegt hij.

Na het zien van de film zegt Van der Heijden: "Het duurt wel lang voordat je ontdekt dat het geen komische film is. Wat er geschetst wordt, is een wereld die van alle tijden is en die Hitler nog steeds in staat is te bespelen."

"Wat ze gedaan hebben, is wel knap. Een historische figuur, Hitler, door het hedendaagse Duitsland laten lopen waardoor er allerlei verwarrende dingen ontstaan. Dat is wel verontrustend", zegt Van der Heijden. "Aan de hand van Hitler kan je leuke dingen zeggen over onze eigen tijd. Dat is de grootste verdienste. Dat is volgens mij ook wat ze gewild hebben."

De werkelijke Hitler is nooit in Nederland geweest. Bezoeken aan NSB-leider Anton Mussert liet hij graag over aan een functionaris als Himmler. Acteur Oliver Masucci was wel even in Amsterdam om over zijn Hitlerrol te praten.

Hoe het was om wieder da te zijn? Masucci, met een grijns: "Ik ben nooit weg geweest. Dat heb ik vastgesteld, dat hij nog niet zo lang weg is. Zeventig jaar is blijkbaar niet zo'n lange tijd." Tijdens het filmen merkte hij dat Hitler bijna een popster werd. "Deels wel. Om te beleven dat een figuur, een mens, zo'n werking kan hebben, was heel schrikbarend."

De Joden zijn deze keer niet het mikpunt. Hitler bespeurt onder het publiek veel vreemdelingenhaat. Geduldig luistert hij naar de mensen en komt met simpele oplossingen voor grote problemen. Zoals het bouwen van werkkampen. Masucci vertelt: "Hij doet het niet als toen met veel geschreeuw. Hij luistert, zegt dat hij modern is en met de tijd meegaat."

Zo ontstaat een navrant beeld van de verrechtsing van de tijd. Masucci: "Het zegt iets over de toestand van onze maatschappij. Dat stemt tot nadenken. Daar is stemverheffing tegen nodig. Het is tijd om tegen rechts de straat op te gaan om de democratie te beschermen die in gevaar is."