'Een explosief hoeft niet perfect te zijn'

• Maino Remmers

  Verslaggever

De Zaanlander is inderdaad pittig te noemen. Uitgehold aan de onderkant en gevuld met 50 milligram springstof "leg je er een auto wel mee open en kun je daarna moeilijk raden van welk merk de middenklasser was", zegt Ad van Riel van REASeuro.

Bij REASuro zijn ze experts op het gebied van explosieven. "De aanslagplegers die in Parijs actief waren, zijn getrainde jongens. Je moet goed weten hoe je een explosief als TATP (triacetone triperoxide) moet maken. Voor je het weet, vlieg je zelf de lucht in."

Gevulde teddybeer

In een vitrinekast toont Van Riel aan de cursisten hoe groot het improvisatietalent is van terroristen. De bekende koffer met wekker staat er, maar ook een goed gevulde teddybeer. En een opengewerkte laptop, een postpakket, een gevulde brandblusser of een verbouwde zakjapanner.

"Alles wat we hier hebben, zijn replica's van wat wij in het echt aantreffen. De bomgordel is gemaakt van verfrollers, maar de echte bestond uit rollen semtex. Dan ligt de voorkant van een gebouw er wel uit ja", zegt Van Riel, die vroeger bij de EOD heeft gewerkt.

REASeuro traint beveiligingspersoneel, overheden en bedrijfsleven in het opsporen van explosieven en hoe je er vervolgens mee moet omgaan. Voor een belangrijk deel gaat het om het conventionele materiaal zoals bommen uit de Tweede Wereldoorlog die opduiken bij bouwwerkzaamheden. Maar het bedrijf traint ook mensen die verdachte pakketjes moeten opsporen: de zogenoemde Improvised Explosive Devices.

"Bij IS zitten veel jongens die vroeger deel uitmaakten van het Iraakse leger met een gedegen opleiding. Nog een stuk beter getraind dan die gasten die in Parijs als loopjongen werden ingezet", zegt Van Riel.

Hij begon zijn loopbaan toen de IRA, RAF en de ETA nog volop bommen plaatsten. "Terroristen zijn de lastigste klanten, zeker die bij IS. Een mensenleven telt niet, ze offeren zichzelf op om hun doel te bereiken."

Een explosief hoeft ook niet perfect te zijn, zegt Van Riel. "Denk bijvoorbeeld aan een antipersoneelsmijn, die een been afrukt maar niet meteen dodelijk is. Vervolgens zijn heel wat manschappen bezig met de hulpverlening. Er vallen dan geen doden, maar er ontstaat wel veel chaos."

Parijs

Bomgordels zoals die van Parijs zijn lastig te maken. "TATP is bijzonder instabiel, het kan al afgaan als je te hard in je handen wrijft. Maar je maakt het van makkelijk verkrijgbare producten en de kracht is enorm. Zeker als je het materiaal omhult met stukken metaal."

Niet alleen de bomexpert moet goed getraind worden. Volgens Ad van Riel moet juist het crisismanagement "in de toren van het stadhuis" weten waar het over gaat. Te vaak gaat het juist mis door verkeerde communicatie, haastige beslissingen of verkeerde maatregelen.

Trainer Jan Kapel ziet dat in de praktijk: "Dan moet al het publiek bij een concert door een paar detectiepoorten die veel te dicht bij elkaar staan. Het publiek loopt in een fuik en als daar zo'n vent tussenzit die op het knopje drukt, heb je meteen veel slachtoffers".

Slechte samenwerking

Over de Belgische aanpak in Brussel is Van Riel dan ook minder te spreken. Veel machtsvertoon om te laten zien dat België er nu boven op zit, terwijl tot nu toe alles wijst op een slechte samenwerking. "Als je een automatisch wapen leeg wil schieten op een terras moet je dat getraind hebben, anders vliegen de kogels alle kanten op. Hoe komen ze aan die wapens en waar kregen ze die training?"

Bij REASeuro zeggen ze dat het niveau van onze inlichtingendiensten en de EOD bijzonder effectief zijn. We staan aan de top van de NAVO, meent Van Riel. "In de tijd van de IRA waren de 'cellen' goed in beeld, ze werden nauwkeurig gevolgd. Zodra ze in Engeland waren, werden ze vaak vlak voor de aanslagen in de boeien geslagen."

Want je moet ze zo lang mogelijk hun gang laten gaan om op die manier aan zoveel mogelijk inlichtingen te komen. Bovendien rol je zo de hele organisatie op. "We zijn een relatief klein land waarbij ons defensiepersoneel op de vierkante kilometer kan werken en zelf ook explosieven opruimt".

Helaas leren de plegers van aanslagen ook van hun fouten. Jan Kapel vertelt dat vooraf vaak nepbommen worden geplaatst om vervolgens op een afstandje te kijken hoe de autoriteiten reageren en welke middelen worden ingezet. "Ik ken wel voorbeelden waarbij later twee echte bommen werden geplaatst. Als het al lukte om de eerste onschadelijk te maken lag de tweede op de plek van waaruit het team opereerde."

Van Riel meent dat de autoriteiten in Frankrijk terecht rekening houden met gifgas. "Ik ga niet zeggen hoe je het moet doen, maar geef me een paar uurtjes en ik leg Amsterdam plat. Het recept is een stuk eenvoudiger dan je denkt. En bij IS is de kennis zeker aanwezig".