Vluchtelingencrisis overschaduwt Merkels feestje

• 

  Judith van de Hulsbeek

Niemand had verwacht dat ze het zo lang zou volhouden, volgens haar biograaf ook zijzelf niet. Angela Merkel is morgen alweer tien jaar bondskanselier van Duitsland. Tijd om het uitgebreid te vieren, heeft ze niet, want de vluchtelingencrisis eist al haar aandacht op. Door haar uitgesproken houding heeft ze veel aan steun onder de bevolking en in haar eigen partij verloren.

Dat werd bijvoorbeeld gisteren op het CSU-congres in München weer al te duidelijk. De conservatieve zusterpartij van Merkels CDU in München nam een motie aan waarin een vluchtelingenquotum wordt geëist.

Onder druk

Merkel is hiertegen, zegt dat het juridisch niet eens mogelijk is en moest haar beleid in het hol van de leeuw verdedigen. Dat lukte maar matig. CSU-leider Seehofer bleef erbij: "Zonder quota redden wij het helemaal niet." Hij kreeg een daverend applaus.

Merkel staat dus flink onder druk, maar haar positie is niet echt in gevaar. Stefan Kornelius, Merkel-kenner en biograaf: "De steun voor Merkel neemt inderdaad af, maar dat is ook logisch. Niemand is tien jaar lang populair. Daarbij, er zijn nog geen verkiezingen in zicht. En ook al was dat wel zo, dan zijn er ook geen kandidaten die kans maken." Merkel is volgens Kornelius 'alternativlos', wat betekent dat niemand in haar schoenen kan staan.

Ook Peter Altmaier, minister van het Kanzleramt en al vanaf het begin een vertrouweling van Merkel, verdedigt haar: "De tien jaar dat Merkel bondskanselier is, behoren tot de tien beste jaren van Duitsland ooit."

Grote gebaren

Haar succes is vooral te danken aan de stabiliteit in Duitsland tijdens het grootste deel van haar regeerperiode. En zo is Merkel ook als persoon. "Ze is niet pompeus, niet ideologisch. Ze argumenteert, zoekt het compromis. Ze benadert problemen als een wetenschapper", zegt Kornelius.

Ze is geen vrouw van de grote gebaren of in ieder geval bijna nooit. Soms maakt ze een uitzondering, zoals in 2011. Toen besloot Merkel, kort na de kernramp in Fukushima, om abrupt alle kerncentrales in Duitsland te sluiten: de Energiewende. Het laatste jaar neemt ze steeds vaker de leidende rol op zich, zoals in de Oekraïne-crisis en bij de 'redding' van Griekenland.

Bepalend voor haar carrière is volgens kenners Merkels beslissing om vluchtelingen van het station in Boedapest door te laten reizen naar Duitsland. Ze oogst daarmee lof, maar ook veel kritiek. Haar optimistische motto "Wir schaffen das" zou de stroom vluchtelingen hebben vergroot.

Stelling nemen

Hoe komt het dat ze hierin zo stelling neemt? Volgens Kornelius komt het mede door haar achtergrond. "De val van de muur heeft haar gevormd. Die leerde haar dat een land, de DDR, door een traumatische tijd kan gaan en het te boven kan komen. Daarom ziet ze het vluchtelingenvraagstuk als een uitdaging: niet alles is negatief, we kunnen er ook door groeien."

Het verloop van de vluchtelingencrisis is onlosmakelijk verbonden met Merkels nalatenschap. Het zal volgens Merkels vertrouweling Altmaier ook bepalen of ze zich nog een keer verkiesbaar stelt in 2017. "Ruud Lubbers zei in 1986: laat mij m'n karwei afmaken. Dat is ook onze opdracht. Of Merkel vindt dat haar karwei in 2017 af is, moeten we dan nog maar zien."

De tien jaar bondskanselierschap hebben Merkel veranderd. "Ik heb haar meerdere keren ontmoet en in het begin liet ze nog wel eens zien hoe goed ze mensen na kon doen: de paus, George Bush, Sarkozy. Dat doet ze nu niet meer", zegt biograaf Kornelius.

Eigen oordeel

"Ze schermt het beetje privé dat ze heeft, beter af. Maar in haar werk is ze veel zelfverzekerder geworden. Ze heeft inmiddels alles meegemaakt, veel crises doorstaan. Ze is hierdoor veel autonomer geworden, vraagt minder advies, vertrouwt meer op haar eigen oordeel. Ze heeft rust gevonden.